ay
I.
1) луна; лунный / lună, de lună
ay dalantısı луна на ущербе / lună în declin
dolu ay полная луна, полнолуние / lună plină
eni ay новолуние, молодая луна / lună nouă
ay duusu восход луны / răsăritul lunei
ay aydın лунная ночь / noapte cu lună
ay aydınnıı (şafkı) лунный свет / lumina lunei
ay tutulması лунное затмение / eclipsă de lună
aya konmaa прилуниться / a se aseleniza, a aluniza
2) месяц / lună
aydan-aya из месяца в месяц / din lună în lună
II.
межд.
1) выражает радость, восхищение, испуг, боль, сожаление ай, ой / interj. ai!, of!, vai!, aoleo!
ay, ne gözäl! ой, как красиво! / vai, ce frumos!
ay, acıdêr! ой, больно / vai, mă doare!
2) при повторении выражает упрёк эх, ну / valeu!
ay-ay, oolum! ну что же ты, сын мой! / valeu, fiule!
III.
святой / sfînt
Ay Iliyä день святого Ильи / ziua sfîntului Ilie
IV.
см. / v. hay
ayak
1) нога; ножной / picior; de picior
ayak kabı обувь / încălţăminte
ayak çıkrık текст. ножная моталка / depănătoare de picior
ayak maşínası или ayakta dikmää maşína ножная машина / maşină de cusut de picior
◊ ayaana getirmää принести что-л. кому-л. (букв. к ноге) / a aduce ceva cuiva (literalmente la picioare)
2) ножка (мебельная) / picior (despre mobilă)
skémnä ауаа ножка стула / piciorul scaunului
3) стояк, подставка / picior; coloană montantă
4) лапка, лапка / labă; lăbuţă
köpek ауаа собачья лапа / labă de cîine
kuş ауаа птичья лапка / picior (lăbuţă) de pasăre
5) ходули / picioroange, catalige
◊ ayak yolu а) тропинка / cărare
б) отхожее место, уборная / latrină, privată, closet
tutmaa Allaayı kıç ayaandan погов. взять бога за бороду (букв. схватить бога за заднюю ногу — говорится о человеке, который слишком много о себе мнит) / prov. а apuca pe dumnezeu de picior
ayákça
на ногах, стоя / (a sta) în picioare
ayákçadan a) на ногах, стоя / în picioare
б) на скорую руку, поспешно / din picioare, la repezeală, de mîntuială, în grabă
ayakdar
1) уст. верховой, наездник / arh. călăreţ
2) товарищ / tovarăş, ortac
ayaklamaa
1) редко шагать, идти пешком / rar. a păşi, a merge pe jos
2) пинать, толкать / a împinge cu piciorul, a da cu piciorul
ayaklanmaa
подниматься на ноги / a se scula pe (în) picioare
ayaklı
1) имеющий какие-л. ноги, с какими-л. ногами / саrе are picioare, cu picioare
2) длинноногий / cu pucioare lungi
ayaklık
педаль, подножка (в ткацком станке) / tălpig, iapă (în războiul de ţesut), pedală; scară (a unui vehicul)
ayaksız
не имеющий ног, безногий / care n-are picioare, fără picioare, (nemişcat)
ayaz
мороз; стужа; морозный; морозно / ger, cu ger, friguros, extrem de rece; e ger, e frig
ayaz bastı ударил мороз / s-au lăsat gerurile
ayaz hava морозный воздух / aer rece, geros
б) морозная погода / timp geros
dışarda ayaz на дворе мороз (морозно) / afară e ger, e frig
ayázma
освящённая (святая) вода / agheazmă
aydanılmaa
см. / v. haydanılmaa
aydatmaa
см. / v. haydatmaa
aydattırmaa
см. / v. haydattırmaa
aydın
светлый, ясный; светло, ясно / luminos, scînteietor; lucitor, strălucitor, sclipitor, senin, clar
aydınnadıcı
1) осветительный; просветительский / de iluminat, iluminator; iluministic, de iluminare
aydınnadıcı rakéta осветительная ракета / rachetă luminoasă, rachetă de iluminat
2) просветитель / promotor al culturii, iluminist
aydınnadıcı merkez просветительский центр / centru de iluminare
aydınnamaa
освещать; делать светлым / a lumina; a face luminos
aydınnanmaa
1) светать, рассветать / a se lumina, a se crăpa de ziuă
2) проясняться / a se însenina
3) перен. выясняться, разъясняться / figurat а se clarifica, a se lămuri, a se desluşi, a se elucida
4) перен. сиять, освещаться / figurat a se lumina
suratı aydınnandı sevinmeliktän его лицо засияло от радости / faţa lui s-a luminat de bucurie
5) перен. становиться просвещённым (образованным) / figurat a deveni luminat, cultivat, instruit, cult
aydınnatmaa
1) светить / a lumina; a luci
2) освещать / a lumina
gün aydınnadêr eri солнце освещает землю / soarele luminează pămîntul
3) перен. просвещать, распространять знания / figurat a ilumina, a propaga cunoştinţe
aydınnık
свет, блеск, сияние; светлый, ясный; светло, ясно / lumină; lucire, strălucire, radiere; seninătate; luminos, strălucitor, clar, senin
◊ aydinnik diinnää свет, мир, вселенная / lume, omenire, univers
aydırmaa
1) приводить в сознание / a face să-şi vină în fire, să revie în cunoştinţă
2) протрезвлять / a trezi din beţie, a dezmetici (din beţie)
aydímu
уст. алтарь / arh. altar
aydímu kapusu ворота в алтарь / uşa altarului
aydutluk
см. / v. haydutluk
aygırlanmaa
см. / v. haygırlanmaa
ayı
медведь; медвежий / urs; de urs
biyaz ayı белый медведь / urs alb
ayı derisi медвежья шкура / blană de urs
anaç ayı медведица / ursoaică, ursă
ayıyı úrmadaan derisini satmaa погов. делить шкуру неубитого медведя / prov. a vinde (a împărţi) pielea ursului din pădure
◊ ayı balıı тюлень / focă, viţel de mare
ayı kulaa бот. медвежье ухо / bot. ciuboţica ursului
ayıcı
1) поводырь медведя / ursar
2) охотник за медведями, медвежатник / vînător de urşi
ayıcık
медвежонок / ursuleţ, pui de urs
ayıflanmaa
жалеть, сожалеть; огорчаться / a avea milă, a compătimi, a regreta; a se amari, a se necăji, a se mîhni
ayık
1) трезвый / treaz
2) перен. разумный, трезвый; разумно, трезво / figurat cumpătat; rezonabil, chibzuit; judicios, înţelept
ayık kafalı adam человек трезвого ума / om cuminte, chibzuit
3) бодрствующий / care nu se lasă furat de somn, veghetor
ayıklık
1) в разн. знач. трезвость / dezmeticire, trezire după beţie, stare trează; cumpătare; caracter rezonabil, bun simţ
2) бодрствование / veghe, veghere
ayın-açık
на виду у всех, средь бела дня; открыто, ясно, воочию / în văzul tuturor, ziua în amiază mare; deschis; clar, cu proprii ochi, personal
ayıp
стыд, позор; постыдный, позорный; стыдно, позорно / dezonoare, necinste, ocară, ruşine; ruşinos
ayıp erlär срамные места / părţile necuviincioase
bana ayıp geldi мне стало стыдно / mi-a fost ruşine
ayıplamaa
стыдить, укорять / a ruşina, a ocări
ayıplı
постыдный, позорный / ruşinos, de ruşine, de ocară
ayıplı iş позорный поступок / faptă ruşinoasă
ayıplık
стыд, позор / ruşine, pudoare
ayıpsız
бесстыдный; бесстыдник / neruşinat; obraznic, neobrăzat
ayıpsızlık
бесстыдство / neruşinare, obrăznicie, neorbăzare
ayırdıcı
1. 1) разделяющий; отделяющий, разделительный / despărţitor, de împărţire, de separare
2) грам. разделительный / gram. disjunctiv
ayırdıcı baalayıcı разделительный союз / gram. conjuncţie disjunctivă
2. разлучник / despărţitor, dezbinator
ayırdıcı́yka
разлучница / despărţitoare, dezbinatoare
ayırı
1. отдельный, другой, особый; отдельно, особо / separat, despărţit, diferit, neobişnuit, special, particular, deosebit
2. врозь / răzleţ, despărţit, separat
ayırıca
1) отдельно, особо, врозь / separat, aparte, răzleţ, izolat
2) в особенности, в частности / mai ales, mai cu seamă, îndeosebi, în special, în particular
ayırıcı
капризный, привередливый / mofturos, capricios, năzuros