ay
I.
1) луна; лунный / lună, de lună
    ay dalantısı луна на ущербе / lună în declin
    dolu ay полная луна, полнолуние / lună plină
    eni ay новолуние, молодая луна / lună nouă
    ay duusu восход луны / răsăritul lunei
    ay aydın лунная ночь / noapte cu lună
    ay aydınnıı (şafkı) лунный свет / lumina lunei
    ay tutulması лунное затмение / eclipsă de lună
    aya konmaa прилуниться / a se aseleniza, a aluniza
2) месяц / lună
    aydan-aya из месяца в месяц / din lună în lună
II.
межд.
1) выражает радость, восхищение, испуг, боль, сожаление ай, ой / interj. ai!, of!, vai!, aoleo!
    ay, ne gözäl! ой, как красиво! / vai, ce frumos!
    ay, acıdêr! ой, больно / vai, mă doare!
2) при повторении выражает упрёк эх, ну / valeu!
    ay-ay, oolum! ну что же ты, сын мой! / valeu, fiule!
III.
святой / sfînt
    Ay Iliyä день святого Ильи / ziua sfîntului Ilie
IV.
см. / v.  hay
          
         
              
          
          
            ayak
1) нога; ножной / picior; de picior
    ayak kabı обувь / încălţăminte
    ayak çıkrık текст. ножная моталка / depănătoare de picior
    ayak maşínası или ayakta dikmää maşína ножная машина / maşină de cusut de picior
    ◊ ayaana getirmää принести что-л. кому-л. (букв. к ноге) / a aduce ceva cuiva (literalmente la picioare)
2) ножка (мебельная) / picior (despre mobilă)
    skémnä ауаа ножка стула / piciorul scaunului
3) стояк, подставка / picior; coloană montantă
4) лапка, лапка / labă; lăbuţă
    köpek ауаа собачья лапа / labă de cîine
    kuş ауаа птичья лапка / picior (lăbuţă) de pasăre
5) ходули / picioroange, catalige
    ◊ ayak yolu а) тропинка / cărare
        б) отхожее место, уборная / latrină, privată, closet
    tutmaa Allaayı kıç ayaandan погов. взять бога за бороду (букв. схватить бога за заднюю ногу — говорится о человеке, который слишком много о себе мнит) / prov. а apuca pe dumnezeu de picior
          
         
              
          
          
            ayákça
на ногах, стоя / (a sta) în picioare
    ayákçadan a) на ногах, стоя / în picioare
        б) на скорую руку, поспешно / din picioare, la repezeală, de mîntuială, în grabă
          
         
              
          
          
            ayakdar
1) уст. верховой, наездник / arh. călăreţ
2) товарищ / tovarăş, ortac
          
         
              
          
          
            ayaklamaa
1) редко шагать, идти пешком / rar. a păşi, a merge pe jos
2) пинать, толкать / a împinge cu piciorul, a da cu piciorul
          
         
              
          
          
            ayaklanmaa
подниматься на ноги / a se scula pe (în) picioare
          
         
              
          
          
            ayaklı
1) имеющий какие-л. ноги, с какими-л. ногами / саrе are picioare, cu picioare
2) длинноногий / cu pucioare lungi
          
         
              
          
          
            ayaklık
педаль, подножка (в ткацком станке) / tălpig, iapă (în războiul de ţesut), pedală; scară (a unui vehicul)
          
         
              
          
          
            ayaksız
не имеющий ног, безногий / care n-are picioare, fără picioare, (nemişcat)
          
         
              
              
          
          
            ayaz
мороз; стужа; морозный; морозно / ger, cu ger, friguros, extrem de rece; e ger, e frig
    ayaz bastı ударил мороз / s-au lăsat gerurile
    ayaz hava морозный воздух / aer rece, geros
        б) морозная погода / timp geros
    dışarda ayaz на дворе мороз (морозно) / afară e ger, e frig
          
         
              
          
          
            ayázma
освящённая (святая) вода / agheazmă
          
         
              
              
              
          
          
            aydanılmaa
см. / v.  haydanılmaa
          
         
              
          
          
            aydatmaa
см. / v.  haydatmaa
          
         
              
          
          
            aydattırmaa
см. / v.  haydattırmaa
          
         
              
          
          
            aydın
светлый, ясный; светло, ясно / luminos, scînteietor; lucitor, strălucitor, sclipitor, senin, clar
          
         
              
          
          
            aydınnadıcı
1) осветительный; просветительский / de iluminat, iluminator; iluministic, de iluminare
    aydınnadıcı rakéta осветительная ракета / rachetă luminoasă, rachetă de iluminat
2) просветитель / promotor al culturii, iluminist
    aydınnadıcı merkez просветительский центр / centru de iluminare
          
         
              
          
          
            aydınnamaa
освещать; делать светлым / a lumina; a face luminos
          
         
              
          
          
            aydınnanmaa
1) светать, рассветать / a se lumina, a se crăpa de ziuă
2) проясняться / a se însenina
3) перен. выясняться, разъясняться / figurat а se clarifica, a se lămuri, a se desluşi, a se elucida
4) перен. сиять, освещаться / figurat a se lumina
    suratı aydınnandı sevinmeliktän его лицо засияло от радости / faţa lui s-a luminat de bucurie
5) перен. становиться просвещённым (образованным) / figurat a deveni luminat, cultivat, instruit, cult
          
         
              
          
          
            aydınnatmaa
1) светить / a lumina; a luci
2) освещать / a lumina
    gün aydınnadêr eri солнце освещает землю / soarele luminează pămîntul
3) перен. просвещать, распространять знания / figurat a ilumina, a propaga cunoştinţe
          
         
              
          
          
            aydınnık
свет, блеск, сияние; светлый, ясный; светло, ясно / lumină; lucire, strălucire, radiere; seninătate; luminos, strălucitor, clar, senin
    ◊ aydinnik diinnää свет, мир, вселенная / lume, omenire, univers
          
         
              
          
          
            aydırmaa
1) приводить в сознание / a face să-şi vină în fire, să revie în cunoştinţă
2) протрезвлять / a trezi din beţie, a dezmetici (din beţie)
          
         
              
              
          
          
            aydímu
уст. алтарь / arh. altar
    aydímu kapusu ворота в алтарь / uşa altarului
          
         
              
              
          
          
            aydutluk
см. / v.  haydutluk
          
         
              
              
          
          
            aygırlanmaa
см. / v.  haygırlanmaa
          
         
              
          
          
            ayı
медведь; медвежий / urs; de urs
    biyaz ayı белый медведь / urs alb
    ayı derisi медвежья шкура / blană de urs
    anaç ayı медведица / ursoaică, ursă
    ayıyı úrmadaan derisini satmaa погов. делить шкуру неубитого медведя / prov. a vinde (a împărţi) pielea ursului din pădure
    ◊ ayı balıı тюлень / focă, viţel de mare
    ayı kulaa бот. медвежье ухо / bot. ciuboţica ursului
          
         
              
          
          
            ayıcı
1) поводырь медведя / ursar
2) охотник за медведями, медвежатник / vînător de urşi
          
         
              
          
          
            ayıcık
медвежонок / ursuleţ, pui de urs
          
         
              
          
          
            ayıflanmaa
жалеть, сожалеть; огорчаться / a avea milă, a compătimi, a regreta; a se amari, a se necăji, a se mîhni
          
         
              
          
          
            ayık
1) трезвый / treaz
2) перен. разумный, трезвый; разумно, трезво / figurat cumpătat; rezonabil, chibzuit; judicios, înţelept
    ayık kafalı adam человек трезвого ума / om cuminte, chibzuit
3) бодрствующий / care nu se lasă furat de somn, veghetor
          
         
              
          
          
            ayıklık
1) в разн. знач. трезвость / dezmeticire, trezire după beţie, stare trează; cumpătare; caracter rezonabil, bun simţ
2) бодрствование / veghe, veghere
          
         
              
              
          
          
            ayın-açık
на виду у всех, средь бела дня; открыто, ясно, воочию / în văzul tuturor, ziua în amiază mare; deschis; clar, cu proprii ochi, personal
          
         
              
          
          
            ayıp
стыд, позор; постыдный, позорный; стыдно, позорно / dezonoare, necinste, ocară, ruşine; ruşinos
    ayıp erlär срамные места / părţile necuviincioase
    bana ayıp geldi мне стало стыдно / mi-a fost ruşine
          
         
              
          
          
            ayıplamaa
стыдить, укорять / a ruşina, a ocări
          
         
              
          
          
            ayıplı
постыдный, позорный / ruşinos, de ruşine, de ocară
    ayıplı iş позорный поступок / faptă ruşinoasă
          
         
              
          
          
            ayıplık
стыд, позор / ruşine, pudoare
          
         
              
          
          
            ayıpsız
бесстыдный; бесстыдник / neruşinat; obraznic, neobrăzat
          
         
              
          
          
            ayıpsızlık
бесстыдство / neruşinare, obrăznicie, neorbăzare
          
         
              
              
          
          
            ayırdıcı
1. 1) разделяющий; отделяющий, разделительный / despărţitor, de împărţire, de separare
2) грам. разделительный / gram. disjunctiv
    ayırdıcı baalayıcı разделительный союз / gram. conjuncţie disjunctivă
2. разлучник / despărţitor, dezbinator
          
         
              
          
          
            ayırdıcı́yka
разлучница / despărţitoare, dezbinatoare
          
         
              
          
          
            ayırı
1. отдельный, другой, особый; отдельно, особо / separat, despărţit, diferit, neobişnuit, special, particular, deosebit
2. врозь / răzleţ, despărţit, separat
          
         
              
          
          
            ayırıca
1) отдельно, особо, врозь / separat, aparte, răzleţ, izolat
2) в особенности, в частности / mai ales, mai cu seamă, îndeosebi, în special, în particular
          
         
              
          
          
            ayırıcı
капризный, привередливый / mofturos, capricios, năzuros