Большой марийско-русский словарь

кид

кид
1. рука; верхняя конечность человека от плеча до пальцев; кисть
    Кидым сусырташ поранить руку
    кидым рӱзаш махать руками
    шола кид левая рука
    кидым шуялташ протянуть руку.
    (Сакарын) кидше пел ий гыч иже тӧрланыш. С. Чавайн Лишь через полгода поправилась рука Сакара.
2. рука, руки (употр. как символ труда, работы, действия, а также работника, деятеля)
    Шӧртньӧ кид золотые руки.
    Ынде вуеш шуынат, суртыштына паша кид ешаралтеш. Б. Данилов Ты теперь стал взрослым, в хозяйстве прибавятся рабочие руки.
    А суртпечым ачалаш пӧръеҥ кид кӱлеш. Ю. Артамонов А хозяйство привести в порядок нужны мужские руки.
3. перен. рука; манера письма, почерк
    Ачин серыше еҥым кидше гычак пала. Я. Ялкайн Ачин узнает писавшего человека по его почерку.
    Ӱдыр адресым возышо еҥын кидшым ыш пале. В. Иванов Девушка не узнала руку написавшего адрес.
4. рука, руки (употр. как символ обладания, владения, власти)
    Лу ял кидыште шагал гын 500 десятин чодыра ыле. М. Шкетан В руках десяти деревень было самое меньшее 500 десятин лесу.
    Власть ынде мыйын кидыштем. Н. Лекайн Власть теперь в моих руках.
5. рука, сторона, направление
    Пурла кидыште по правую руку, на правой стороне.
    Тиде корно дене уна тудо кок зимовко йокте, тушечын шола кидыш. А. Айзенворт По этой дороге вот до тех двух зимовок, оттуда на левую сторону.
6. Г.
уст. держава, страна
7. в поз.опр. ручной, рук
    Кид вакш ручная мельница
    кид шагат ручные часы
    кид йыжыҥ сустав руки, сочленение руки.
    Наталя кид вийжым ок чамане, бидон-влакым йылгыжтарен мушкеш. М. Иванов Наталя не жалеет силу рук, до блеска моет бидоны.
Идиоматические выражения:
– кид гыч велаш
– кид гыч
– кид дене шуаш
– кид йымалне
– кид йымалан колаш
– кид йымач лекташ
– кид кергалтен, кидым кергалтен
– кид кучаш, кидым кучаш
– кид кӱрлаш, кидым кӱрлаш
– кид ойыраш, кидым ойыраш
– кид кӱчык
– кид логалдыме, кид шудымо
– кид семын
– кид нӧлташ, кидым нӧлташ
– кид нӧлталтеш
– кид пуаш, кидым пуаш
– кид пышташ, кидым пышташ
– кид чылалан толеш
– кид шумо, кид шумаш
– куштылго кидан
– кидлан куштылго
– кидда куштылго лийже
– кидше неле
– кидым ончаш
– кидым шала(ш) колташ
– кидым шуялтен шуаш
– кидын шуаш
– кидыш кучыдымо
– кидыш логалаш, кидыш верешташ
– кидыш налаш
– шкем кидыш налаш
– кидыш пураш
– кидыш пуаш
– кидыш туныкташ
– кидыш тунемаш
– кидыште кучаш
– шкем кидыште кучаш
– кидыште лияш
– кидыш шуаш
– яра кид дене
– кок кид дене
– кид ок чытырне
– кид чыгылтеш
– шке кид
– пурла кид
– кидше яндар огыл
– кидым кӱчыкемдаш
– омо кидыш кучыктен пуа
– еҥ кид мучаште
– кид(ым) лупшалаш
– поро кид
– кид ок мий
– кид гыч мучышташ
– кид гыч мучыштараш
– кид кидым мушкеш
– кидше модеш гына, кидше модеш веле
– кидыш поген налаш
– кидым пераш
– кидыш пурташ
– кошкышо кид
– кидыште нумалаш
– кидшымат ыш тушкалте
– кидшат ыш тӱкнӧ
– кидӹм виктӓш
– кидлӓн волям пуаш
– йӓл кидӹштӹ лиӓш
– кидӹм йошт колтен шӹнзешӓт, кидӹм йошт колтен шӹнзӓ
– кид гӹц кежӹ, кид гӹц карангжы
– кид ӹшкеок миӓ
– кид пиштӹдеок труяш
– кид мычкок пукшаш
– кид гӹц сӹсӹргӓш
– кид гӹц сӹсӹртӓш
– кидӹш толеш