неологизм линг.
20‒30-шо ийлаште марий йылмыште шуко умутым ыштыме.
ротовая полость анат.
Яндар йоҥйӱк лийме годым юж умшавомыш гоч лектеш.
таҥастаре: умшагӧргӧ
ротовая полость
Ломыж йолым да умшагӧргым когарта, санден янлык-влак вес велыш куснен каят (Куг.)
таҥастаре: умшавомыш
аппетит
Кочмо ялт ок шу, умшадам уке.
понятие, смысл
Ты еҥын нимогай умылжо уке. Мутын умылжо. Ты терминын умылжо изиш весырак.
таҥастаре: умылымаш
понятный, доступный
Книгам умылло йылме дене возымо.
толкование; пояснение, разъяснение, инструкция
Умылтарчык мутер. Тиде ӱзгарлан нимогай умылтарчыкымат возымо огыл. Пашам тӱҥалме деч ончыч вуйлатыше умылтарчыкым эртарыш.
объяснительная записка
Умылтарымгагазым возо, кызытак (Ю.Г.)
непонимание, отсутствие понимания
Литератур йылмын мутвундыжым пойдарыме шотышто умылыдымаш марий мерсотышто але мартеат кодеш.
Ⅰ
благоприятный, подходящий
Умыр жап. Умыр илыш-касыш. Умыр игече. Кечава, кечыгӧрж, кечыгорно, мардежава, умыр кечетым ончыкто (Кум.м.)
Ⅱ
умеренный (средний между крайностями)
Умыр либерал. Умыр политик. Умыр йодмаш. Умыр ончалтыш.
умеренный
Умыр-леве игече. Умыр-леве лончо.
становиться умеренным, утихомириться; нормализоваться
Кече таче изиш умырланаш тӱҥалын (Ӧ.Б.). Илыш умырлана.
Ⅰ
урожайность, урожай
Тений шыдаҥ сай умышым пуышаш. Умыш ок вел эрлат кава гычын, керек киндым кушта леве йӱр (Ф.И.)
таҥастаре: шурнылектыш
Ⅱ
успех, везение
Тунеммаштет умыш уло? Илышыштет, пашаштет умыш лийже!
гостинец (ММ)
Унагинде ӱстембал тич.
таҥастаре: йокма
гостиница
Толшо-влакым «Йошкар-Ола» унагудеш верлатышт.
приглашённый, визитёр
Унаеҥ-влак йыргешке ӱстел йыр погынен шинчыныт.
пребывать с визитом
Тиде кечылаште Россий Президент Германийыште уналаныш (Куг.)
гостить, находиться в гостях
Шукерте огыл мемнан дене Финляндий гыч делегаций уналыш.
нанести визит, посетить
Марий Элым Финляндийын алчыже уналтен.
гостеприимный, радушный
Уналче озавате толшо-влакым кумылын вашлие. Кыналче ‒ уналче, Шымалче ‒ ышталче (В.Д.-О.)
густеть, затвердеть
Лавыра ундын. Руаш ундеш. Шӱр ундын. Кышал ундеш (Ӧ.Б.)
своеобразный, ненормальный, чудаковатый
Тиде еҥ пеш унчеж. Унчеж-влак шанчызе коклаштат верештедат.
хорунжий ист.
Алдиар ожно Стенька Разинын унчыжо лийын (А.В.)
перевернуть, опрокинуть
Шочмэл ойгеш кодын, ала шугыньо мландым унчылтен? (Ф.И.)
рассудок, рассудительность
Уҥжым але йомдарен огыл, шовыч шеҥгелныже ужынжо шуктенат? (Ю.Г.)
понятливый, разумный
Ну и шотан, ну и уҥло (Ю.Г.)
способность
Имньыжлан оҥвийым пуэн, шканже уҥлыкым пуэн (КМ)
беспокойный, неравнодушный; неугомонный
Ура тукым. Ура пашазе еш. Ура чонан айдеме. О поро юзо тукым, ура пашазе еш, чолгалыкдаже шуко, мастарлык ‒ утымеш! (В.К.)
горячиться, психовать
Ураланен кутырыш. Ураланен колышташ. Ураланен илаш.
приличие, благопристойность, порядочность
Тиде еҥын нимо уратше уке.
непорядочный
Уратдыме еҥ. Уратдыме койышым ончыкташ.
рушиться, разрушаться, разваливаться
Шошо еда тыште мланде уреш. Вакшпӱя шошым урын каен. Илыш уреш тений. Шошым корем уреш (Ӧ.Б.)
таҥастаре: урылташ
нашивка
Шокшысо ургежше ончыкта: воктенем шогышо еҥ ала-могай начальник.
содержать
Вольыкым урдаш. Ешым урдаш. Пӧртым арушто урдаш.
таҥастаре: ончаш, кучаш
бережливость, экономность
Тачысе самырык-влак урдо нерген ялт огыт шоно. Могай урдо ‒ тугай вурдо (КМ)
иждивение
Мыйын урдыкыштем вич еҥ уло. Вачий шкежат урдыкышто ила. Еҥ урдыкышто илаш йӧсӧ.
бережливо, экономно
Киндым, пареҥгым кузе урдын-урдын кочкын гынат, пареҥге пытен, кинде пел сукыр веле кодын (Онч.)
иждивение
Тудо ача-аважын урдышыштыжо ила. Тый кугыжаныш урдышышто улат, мо эше кӱлеш тылат?
перекрёсток
Уремвожышто то ужар, то йошкар тул чӱкталтеш.
ржаное поле
Кечыйол ырыкта уржавечым, эр турийым шӱшкаш тарата (Ф.И.)
таҥастаре: шурнывече
балка, сухой овраг
Шошым урлемлаште кугу вӱд погына. Тенийысе шошо вӱд шуко вере урлемым ыштен кодыш.
сорт, порода
Кондыжо у саскам: вий саскам, уш саскам, усталык саскам, кондыжо у илыш урлыкым (В.К.)
Ⅰ
обычай, традиция, привычка
Марий калык шке урманже дене ила. Шкежат тиде урманым шукташ шонен гын, ӱдыр-шамыч мӱгырыктышт веле (МЭ)
Ⅱ
устав
«Марий ушемын» урманже. Школын урманже почеш, тыште чыла предметым йочан шочмо йылмыже дене туныктат.
добропорядочный, почтительный, уважительный
Тудын кочаже пеш урманле еҥ улмаш.
уставник, придерживающийся принятых порядков; педант
вой, завывание
Ял мучаште пий урмыжмо шокта. Мардеж урмыжмо солна.
покрыться, заполниться, зарыться, быть зарытым
Кас кава волгыдо шӱдырла дене урнен. Шӱргӧ куптырла дене урнен пытен. Ой, нимом ыштен ом шукто, лавыраш урненам (Ю.Г.). Латшымше ий Октябрь, мый шыже кечын урнем ыле, векат, лышташ ораш, ваҥенак коштшо колымашем дечын от тол ыле гын мыйым утараш (В.К.)
новый русский
Виян лийже 1 Май ‒ кукшу курикам нултышо шемерынат, шийвундыжым нигуш чыкаш ӧршӧ урушынат шошо пагытлан йывыртыме кече (Куг.)
глазок (в дверях)
Уршинчаш ончалын, омсам почеш (В.Д.-О.)
О сайте
Инструкция