терминов: 71
страница 1 из 2
1ю
магия, волшебство, таинство
    Юмын ю. Омо ю. Илышын южо. Пӱртӱс ю. Юмо деч ю патыр.
1) прохлада, свежесть
    Эр юап. Кас юап. Шыже юап. Чодыра юап шӱргым ниялтыш.
2) проблеск, искорка чего-л., струя
    Окна гыч волгыдо юап пура (Ю.Г.). Шинчаштыже шыде юап койын колтыш (Онч.). Коҥга гыч шокшо юап перыш. Але кеҥеж юап йӧршеш шулен огыл (М.Е.). Шем пычкемыш, ош лум юап (В.К.)
звонкий, заливистый, крикливый
    Йоча-влакын юарле йӱкышт мӱндыркӧ шергылтеш. Шӱшпыкын юарле мурыжо рвезе шӱмым авалта. Кайыккомбо-влакын юарле йӱкышт шыже лишеммым шижтара.
медлить, мешкаться, задержаться
    Пошкудышто юванышым. Вате вӱдлан каен ыле, ала-мо шуко юваныш памаш тӱреш (Ӧ.Б.). Пазарыште коштын, шуко юванышым. Корнывожеш вучалтет гын, ала мыят юванем (Ф.И.)
энергия (биологическая, космическая)
    Мландывалысе чыла чонан, кушкыл-влак сандалык гыч ювийым налыт.
упорхнуть
    Эйя чодыра кӧргыш пурыш, луйыш савырныш да пушеҥге гыч пушеҥгыш ювылтыш (Л.Я.)
наследник
    Тыйын поянлыкет тудлан ок код, а шке эргыч тыланет юго лиеш (БЛ)
наследственность
    Вӱргорно чер тудын деке югылык семын логалын.
унаследовать (РМС)
    Ачамын чыла погыжым мый югынленам.
наследственность
    Югынлык шот дене пӧрт мылам логалын.
наследство
    Юмо нунылан уло мландым югынпого семын пуа (БЛ)
накачать (воздух)
    Камерым южаҥдаш. Шарым южаҥдаш. Пӧлемым южаҥдаш кӱлеш, пеш пич.
противовоздушный
    Южваштарешле аралтыш.
барометр
    Южвисык эрла йӱр лийшашым ончыкта.
осадки (атмосферные)
    Синоптик-влакын увертарымышт почеш, таче южвӱд лийшаш огыл.
холодок, прохладность, равнодушие
    Коклашкына южгата пурен кайыш (Онч.)
свежо, пронизывающе
    Мардеж южгатан пуалеш (Ӧ.Б.)
атмосферное давление
    Юждемдыш таче 740 мм лийшаш.
воздушная волна
    Неле юждолкын пералтыш ‒ камерым пуыш перен (В.К.)
местами, кое-где
    Тошто корно гыч южо-кушто веле пале кодын, ӱштын шынден (Ю.Г.)
проветривать
    Пӧлемым южтарыза, пеш пич, шӱлашат юж уке. Нӧрепым ик-кок сутка петырен шинчыктат, вара почыт да сайын южтарат (МЭ). Серан шикш дене тӱтырыктымӧ деч вара пӧлемым уэш южтарыза (МЭ)
1) вьюжить, мести, пуржить
    Мардеж южта. Поран южта. Пӧрт ончыко лумым южтен шынден мардеж (Ӧ.Б.). Мардеж тулым пуал южтыш. Мардеж йӱштӧ, имне талын кудалмыже дене южта. Упш дене шӱргыжым южта.
2) опахнуть, обдать струей воздуха
    Кем шулыш дене самоварым южта (Ӧ.Б.)
сквозняк
    Омсам тӱчса, южтыш ынже пуал. Южтышышто шинчен, вашке черланаш лие.
вентилятор
    Кабинетышкыже южэрыктышым шындыктыш.
магическая сила, чудо
    Когыньышт коклаште юзывий шочын пуйто (Ю.Г.). Айдемын илышыжым ала-могай юзывий виктара (Пӱр.)
заворожённый, заколдованный
    Сылне пӱртӱс дене юлалтше шӱм лыпланен ок керт.
отсыреть, отмокнуть
    Кастене уржа аҥавалне юлана, нӧрӧ лиеш, пушкыдо, тӱредаш сай (Ӧ.Б.). Мланде йӱдым юлана, йӱр дене (Ӧ.Б.)
освежать, навевать прохладу
    Тидыже куандара: коклан вӱд мучко изи мардеж пуалын эрта да кеҥеж гоч пучыдымо Шарэҥер вӱд юлаҥда (Д.О.)
сырой, влажный (о месте)
    Уржа юлана, шуко кия гын юлго верыште (Ӧ.Б.). Пеш шокшо, юлгышко каналташ возаш кӱлеш (Ӧ.Б.)
Поволжье; приволжский
    Юлгундем Федерал округ Приволжский Федеральный округ
смелый, бесстрашный
    (Рвезе ден ӱдыр-влак) пырля кайымышт шуэш гын… кеҥежым Энсул ер воктенысе олыкыш каят, а южышт, чот юлгыжышт, ‒ Усола ял могырышко (А.Ф.)
пылать, полыхать
    Тул юлгыжеш, виян йӱла (Ӧ.Б.). Качын чонжо ӱдыр верч юлгыжеш (Ӧ.Б.). Коҥгаште тул юлгыж йӱла (Ӧ.Б.)
прельщать
муткылдышлаште гына кучылталтеш:
    юлӱмбал калык волжане
    юлӱмбал марий-влак приволжские марийцы
волгарь
    Юлызо-влак кол кучаш лектыныт.
маг, волшебник, кудесник
    Чыла велымат лум дене авыралт шичше кресаньык сандене шке сурт-кугыжанышыштыже юмо, ия… юлышо, юлалтше… да, кӧ эше пала, могай рольым модеш (Ю.Г.)
боже упаси!
    Шкежат ынде ӧрын шинча: чыла тугакак, юмарале! (МЭ)
1) обожествлять, боготворить
    Йӧратыме артистшым тудо шукертак юмаҥден.
2) освятить, сделать священным
    Вакшэҥер ял гыч бачышка юмылан келшыше сомылым шонен муын ‒ Рамачисе керемет илем деке калыкым поген наҥгаен… мландым юмаҥден (МЭ)
обожествлять
    Олюкетшым тый ынде йӧршеш юмештаренат (Онч.)
обожествлённый
    Тыште чылажымат юмештарыме.
41юмо

природа, окружающая среда
    Таче юмо пылан. Юмо волгалтеш. Юмо йӱкшемден (Ӧ.Б.)

Юмо
Бог
    Ош Кугу Юмо. Юмылан кумалаш. Мый Юмо деч сӧрвален йодам: «Пу, ‒ манам, ‒ таза илышым» (Ӧ.Б.)
Матерь Божья
    Вӱд йога Юмынава шинча гыч ‒ пуйто тыйым онча чаманен (В.К.)
безбожность, безбожие
    Кызыт калык юмыдымылык деч кораҥаш тӱҥалын.
небесный свод
    Мый шонышым, юмыжа волен ӱлыкӧ (Ӧ.Б.)
пересоленный
    Шӱржӧ юмык.
освятить
    Иоан ача у черкым юмылтыш.
красный угол
    Ольга лавыравузык эргыжым ош шовычан ару ӱстембак юмылук ваштареш лопток гына шындыш (Ю.Г.)
освятить
    Иоан ача Йошкар-Олаште у черкым юмынаҥдыш.
поднебесье
    Юмынвундаште турий мура.
святая вода
    Черкыште юсорта ден юмынвӱдым ужалат (Ф.М.). Поп тӱҥалеш юмынвӱдым шыжыкташ (Ӧ.Б.)