визжать, орать, громко кричать
Ял воктеч шаргыжме йӱк шокта. Ӱдыр-влак шаргыжыт, воштылыт.
силок для ловли птиц
Шаргӱрыш кисалан нӧшмым пыштышым.
1) простор, пространство
Ончылнем кавадӱрыш шумеш шуйналт вочшо тӧр шарем. Мыняр азапым шылтен ашна мучашдыме теҥыз шарем йӱдшӧ-кечыже мӱгырен шинчыше куатле толкынлаже йымалне. Пычкемыш шыже йӱдым кава шаремыште спутник-влакын йолген эртымыштым эскераш оҥай.
2) площадь (часть города)
Йошкар шарем. Театр шарем. Ленин шарем.
пространство филос.
Шарем-кумдык да жап философийын ик эн тӱҥ умылымашышт улыт. Юждымо шарем-кумдыкышто илаш ок лий.
широкий (о листе, доске, полосе и т.д.)
Шарлака оҥа. Шарлака лышташан кечшудо.
1) память (способность сохранять и воспроизводить что-л.)
Шарныкем эше сай. Шарнык лушкыдемын. Шарнык пыташ тӱҥалын.
2) напоминание
Налог пӧлка гыч налогым тӱлаш кӱлмӧ нерген шарныкым колтеныт.
памятник
Оланан эн чапле бульварыштыже С. Чавайнлан шарныктышым шогалтеныт. Марла возымо икымше шарныктыш-влак XVIII курымышто лектыныт.
воспоминание (записки или рассказы о прошлом, связанные с воспоминанием чего-л.)
Шарнымаш книга. Шарнымашым возен кодаш. Шонкален, шарнымашым возен пытарыш да савыктен лукто.
воспоминание (мысленное воспроизведение чего-л. прошлого)
Сар годсо жап ынде шарнышеш веле кодын. Эртыше жап чуриеш тамгалалтеш, шарнышеш кодеш (Д.О.)
образ мысленный
Шинча ончылнем кызытат йочагодсо тыгай шарнышсӱрет сӱретлалтеш: кавадӱр марте теҥызла ловыкталт кийыше уржа пасу, пулдырчо пулдыртымо, турий мурымо йӱк…
покрывало; простыня
Диваныш шартыкым пышташ. Одеялым шартык дене левед шындаш. Вакшышыште шартыкым вашталтат, яндарым шарат. Почаш ямдылыме кӱ шарныктыш ӱмбач шартыкым кораҥдышт.
1) подстилка, настил
Олым шартыш. Йоча-влаклан шокшырак лийже манын, кӱварвак шартышым пыштышна. Ушкал вӱташке шартышым оптышт. Пырыс пушкыдо шартыш ӱмбалне нерен кия.
2) покрытие, верхний слой дороги
Кӱ шартышан корно. Асфальт шартыш. Шаргӱ шартышан корно. Тений мемнан ялыш пеҥгыде шартышан корным ыштен шуктат.
сетка (шапка пчеловода)
Кочам шарупшыжым чийыш да мӱкшомарта могырышкыла тарваныш.
зарастать травой
Мустай ялын шаршудаҥаш тӱҥалше уремыштыже иган комбо-влак коштылдат (МЭ)
мурава
Пушкыдо шаршудо. Ужар шаршудыш лектын возын, турий мурым колышт кием.
волосатик биол.
Кеҥежым олыкысо вӱдлакылаште шаршукш погына.
резерв, ресурс
‒ Шарынет уло мо? ‒ пошкудыжо деч аракам йодеш. Мемнан элнан пӱртӱс шарынже моткоч куатле.
постель
Малаш шарышым ямдылышым. Шарыш арверым кондышым. Шарыш гыч кынеле.
отблеск, отражение
Тулын шаулаже вӱд ӱмбак возеш (А.Э.)
сатира
Марий сылнымутышто шаяр але кӱлеш наре вияҥын шуын огыл. Шаяр ден мыскара лукым газетыште почыныт.
шутить, балагурить
Ӱдырлан шаярен ойлем, таче тыйым ик марий шолышт наҥгаяш толеш, манам (Ӧ.Б.)
сатирик
Тачысе илышын ситыдымашыжым сылнымутчо шаярче семын ончыктен пуэн.
1) подозрение, сомнение
Тудын шотышто мыйын нимогай шек уке. Аважын йотъеҥ дене мутланен шогымышт ӱдыр чоныш кугу шекым пуртыш (У вий)
2) надзор, слежка; наблюдение
Прокурор шек. Санитар шек. Тиде еҥым шекыш налде ок лий.
тӱжвал шек наружное наблюдение
3) вина, провинность, прегрешение
Шекше улат ты еҥын, мӱндырч кораҥ кая (Ӧ.Б.). Мемнан илышнаже сайжак лийын огыл гын, шкемын шек лийын дыр (Онч.)
4) осторожный
Мемнан пошкудына пеш шек айдеме, тудын деке пешыже от пуро. Шек лийза, тыште кугу лаке уло.
наблюдаться
Уремыште машина кудалыштмаш автомат дене шекланалтеш. Кевыт шекланыме арвер дене шекланалтеш.
1) быть осторожным, осторожничать
Кӱлеш деч посна уремышке ит кошт, шеклане, азапыш логал кертат.
2) наблюдать, следить
Ворым кучен улыт, мыйым шогалтат шекланаш (Ӧ.Б.). Мыйым пеш чот шекланат, уэш пуртен шындынешт (Н.Л.). Шекланыде кайышым, шым шеклане, шым ончо, кӧ уло, кӧ уке (Ӧ.Б.)
предостерегающий
Тудлан шекландарыше кагазым колтымо.
наблюдаться
Тиде объект тӱжвачын шекналтеш.
поднадзорный
Поэт колтымаште шекшотан семын ятыр ий илен толашен.
жир
Комбо шел. Шорык шел. Сӧсна шел. Ушкалын кояжым пелтат, кӧршӧкышкӧ йоктарат, вара маныт: шел (Ӧ.Б.)
свеча сальная
Волгыдырак лийже манын, ӱстембаке шелсортам конден шындышт.
Ⅰ
1) прорезь
Пипон ватын шинчаже ондак шелтем гай, вараже лашка гайыш савырна (И.С.)
2) расщелина, щель; разлом
Кӱсӧ шелтемыште куэ кушкеш. Курык шелтем гыч вӱд шоргыктен йога. Асфальтысе шелтем гоч ужар шудо лышташыжым лукташ тӧча.
Ⅱ
развилина (разветвлённая палочка)
Шелтем дене жаритлыме шыл падырашым нальым. Шелтем дене пызлыгичкым погена.
расщелина (узкое ущелье)
Тыге шелтемлончыш кишке пура.
1) трещина
Окна яндаште шелтык уло. Кленчаште шелтык палдырна. Рентген лушто шелтык улмым ончыкта.
2) разлом
Мланде шелтык. Мланде чытырналтме годым мландывалне кугу шелтык-влак шочыт.
щель
Тумо тӱҥыштӧ кугу шелше коеш. Пырняште шелше уло. Окна янакыште шелше шуйна. Мландым келге шелше-влак коркален пытареныт.
таҥастаре: лончо
молельный; мольбище; божница
Шелык ото. Шелык олмо. Шелык сорта. Шелыкын покшел тураштыже йытыра тулым олтышт (Онч.). Шелыкыште сорта-влак йӱлат.
жир топлёный
Коям подеш пелтат, вара левышыжым кӧршӧкыш поген налын кылмыктат ‒ шелӱй лиеш (Ӧ.Б.)
лисица черно-бурая
Самырык ӱдырамаш шемалге-чал рывыж шӱшан пальтом чиен.
трудящийся, трудовой народ; черносошный крестьянин ист.
Шемер еҥ. Шемер калык. Юмынӱдыр волымо годым шемер калык юмылан кумалеш (Муро). Ондакысе шемер-влак XVIII курымышто кугыжаныш кресаньыкыш савырненыт. Шемер калыкыште, кычалат гын, ача-авамат муат, маныт (Ӧ.Б.)
люд, мир людской
Шемергалыкыште чыла уло: саят, осалат, нужнат, поянат, сокырат, киддымат.
чернявый, брюнет, черноволосый
‒ Теве тиде шемеч, ‒ тудо шем ӱпан рвезе ӱмбак ончыктыш, ‒ тыйым кычалеш.
вчерне, начерно
Сочиненийым ончыч шемеш возышым.
черновик
Шемешкеш возымыдажымат ида йомдаре, кӱлеш лиеш.
почернеть, чернеть
Ший шемештеш. Монча шемештеш (шикш дене). Пӧрт шемештеш жап эртыме семын. Нур покшелне ала-мо шемештеш.
темень, мгла, тьма, темь
Йӱд шемыкыште курык шып нера. Ош куэрым водо шемык авалтыш.
прополис (ММ)
Шеҥгашым тӱрлӧ черым эмлыме годым кучылтыт.
выгон
Шошым вольыкым шерышке луктын колтат.
Ⅰ
пастись
Ушкалым, шорыкым эр луктын колтена, шерен коштышт нурышто. Кас шушаш годым ушкалем шерен пӧртыльӧ.
Ⅱ
1) прочёсывать (местность), шарить, обшаривать
Мыйын арверыштем мом шерат? Куэрым шерын лекташ. Олыкым шерын лекте. Мом тыште шерын коштат?
2) расчёсывать
Ӱдырамаш-влак межым шерыт. Муш кӱнчылам шерыт кид дене (Ӧ.Б.). Каваным шерыт крапля дене (Ӧ.Б.)
завязать узлом
Шӱртым шергалтен кылдаш.
перематывать; перелистывать; перебирать
Шӱртым шергаш. Мундырам шергаш. Вургемым шергем. Олымым шергем, йомдаренам шергашым. Уржам шерген каем кок векыла. Комбо вӱдым шерген иеш (Ӧ.Б.). Книгам шерген шинча.
О сайте
Инструкция