ополоски
Аваже чылажымат содывӱд дене мушкын шындыш да шӱалтышыжым тӱгӧ луктын кышкале (Онч.)
выживать
Тудым паша гыч шӱарен лукташ толашат. Марий-влакым шке мландышт гыч шӱареныт.
заговаривание, заклинание
Ожнысо марий-влак шӱведымашлан чот ӱшанен иленыт.
знахарь
Ожно годым марий-влак шӱведыше дене эмлалтыныт.
слюна
Эҥырыш керме шукшыжым шӱвылет дене нӧртӧ.
намочить слюной, слюнявить
Копажым шӱвылтарен, рвезе пашалан пиже. Андале улат, умшатшым чыла шӱвылтарен пытаренат.
плевок
Чышт шоктен, шыде шӱвылтышыже лум ӱмбак умшаже гыч чоҥештыш.
одарённый, даровитый
Марий веле пуйто шӱвырлӧ еҥ-влаклан ожсек нужна улмаш, манаш тӧчат (В.К.)
набухать, вздуваться
Ты ганат тыгай койыш шӱвыроҥаш тӱҥале.
пузыриться
Вӱд йӱр годым шӱвыроҥештеш. Шошым вӱд шӱвыроҥештын веле кая (Ӧ.Б.)
таҥастаре: кувылешташ
насадка, приманка
Шӱвӧ ‒ ош кол, изи пардаш, нужэҥырыш керыт.
погост, кладбище
Шӱгарвечын кушто улмыжым петыралтше огеш пале (Ф.М.)
могильник археол.
Археолог-влак акрет годсо шӱгартым муыныт.
1) короед биол.
Шӱгӧ пушеҥгым кочкеш, пырням, пугомылям шӱткала, рожым ыштылеш (Ӧ.Б.)
2) червоточина (изъян, отверстие)
Шӱгӧ кочмо пушеҥге оҥалан ок йӧрӧ (ММ)
приказывать
Командир шӱдыш: тиде селам таче налман.
столетие
Марий калык у шӱдийыш кугу ӱшан дене вончыш. А мурыжо данле Мефодийым тек куржталыкта шӱдий тӱня йыр (Ф.М.)
сотник
Акпарс марий-влакын шӱдывуйышт лийын. Ынде молыжат Владимирын дружиныже гыч шӱдывуйым пален шуктышт (В.П.)
приказ
Ректорын шӱдыкшӧ дене келшышын, университетыште каныш кечым вес арняш кусарышт.
Ⅰ
1) озариться (о мысли)
Яндар шонымашем эре ужат ‒ волгалт кая эн поро илышна. Тунам шӱдыраҥеш уш-акылат, пеледалтеш чотрак кумда тӱня (Т.П.)
2) зажечься звёздами
Кече шинче, шыже кава шӱдыраҥе.
Ⅱ
стать звездой, знаменитостью
Мемнан классыште пырля тунемше йолташна шӱдыраҥынат шуын.
паралич
Ынде тудым шӱдырвочмо чер перымылан ятыр ий шуэш, кидшымат тарватен ок керт (МЭ)
звёздная величина астр.
Шӱдыр-влак коклаште Шордышӱдыр кокымшо шӱдыргугытан шӱдыр.
луч звезды, свет звезды
Шелше рожыш шӱдырйол гай пурем (А.И.)
звездочёт
Шӱдырмужаҥ кузе шӱдыр почеш мӱндыр каваште шӱдырым почеш (В.К.). Шӱдырым ончен, пиалнам палыше шӱдырмужаҥ улмемла веле чучеш (В.К.)
астра бот.
Шӱдырпеледыш мардеж йымалне ок лапешт (В.Из.)
пятнать, позорить; влачить
Эй, тый, студент лӱмым ит шӱдыртӧ, арамак ит тырше шӱкташ (А.С.). Илышем шӱдыртен илем.
мерцание звёзд
Мый шӱдырчӱчкышым ончаш пеш йӧратем, тидат шкешотан музык, симфоний.
обод, кольцо
Орава шӱдыш. Печке шӱдыш.
с ободком, стянутый ободком
Тау веле, критик-влакын кид чыгылтмашеш «Рвезе йӱк» шӱдышан куд книга лекте (В.К.)
оковать
Орва тыртышым шӱдышлаш. Печкем кӱртньӧ шӱдыш дене шӱдышлаш.
подвеска (женское украшение) (Онч.)
утрамбовать, утоптать
Лумым келын, корным ямдыленыт, ончыч имне дене, вара тер дене шӱжмаҥденыт (Онч.). Эрлалан пум кондаш корным шӱжмаҥдена.
шейный отдел позвоночника анат.
перегной
таҥастаре: пургыж
угольщик, шахтёр
Шӱйызӧ-влак забастовкым тӱҥалыныт (Куг.)
ошейник
Ик кечын… пий шӱйӱштыж деч утлен кудалеш (А.М.)
тачка
Кури Микалын шӱкеморвашкыже кок корзиҥгам пыште (М.Ш.)
сорить, мусорить
Сад-пакча воктенысе чодырам чыла шӱклен пытареныт.
мусоропровод (В.В.)
Кызыт шӱкым тӱгӧ нумалме ок кӱл, кажне пӧртыштӧ шӱкпуч уло.
бурьян, заросли сорной травы
Кудына шеҥгелне прогалыште… коршаҥге, арымшудо, коншудо, эше ала-могай шӱкшакшудывундо… чот гына пелед шогалын (Ю.Г.)
дыхательный путь, дыхание
Вӧдырын шӱлышкорныжо ишалтме гае лие (Ф.М.). Ах, апчи! Тӱрвычшаш, шӱлышкорным почшаш! (Онч.)
муткылдышлаште гына кучылталтеш:
у шӱлышын с новой силой
(Сем) шӱртыла, илыш ӱмырла кӱрылт кая, но у шӱлышын вияҥеш (Онч.)
ик шӱлышын одним дыханием
Пашам ик шӱлышын ыштен кудалтышым.
чувство осязания, ощущения
Парням йӱштӧ налеш гын, шӱмжӧ пыта. Шӱмжӧ уке, нимат ок шиж корштымым (Ӧ.Б.)
внутренний мир, внутреннее чутьё, внутреннее состояние (человека)
Авам ойла ыле: толметым шӱм-кылем денак шижам. Мутет дене уло шӱм-кылем кӱрышт пытарышыч. Шӱм-кыл таза гын, тиде патыр еҥ, таза (Ӧ.Б.)
ливер, внутренности (животных)
Шӱм-мокш дене шӱрым шолташ. Вольыкын шӱм-мокш: шӱм, шодо, мокш (Ӧ.Б.)
вдохновение, искренность
Шӱм-чоным пуэн пашам ышташ. Шӱм-чоным почын кутыраш. Шӱм-чон пӧлек.
1) дружелюбный, доброжелательный
Тиде еҥ мый декем шӱман улмыжым ончыктыш. Ватыже ден марийже шӱман илат, огыт вурседыл, огыт кредал (Ӧ.Б.). Тиде рвезылан шӱман омыл, ом йӧрате (Ӧ.Б.)
2) охочий (любитель чего-л.)
Тудо аракалан пеш шӱман. Книгалан шӱман.
Ⅰ
привязаться, привыкать
Рвезе ачаж пелен шӱмаҥе, ачажым ужде ок турко (Ӧ.Б.). Мыят нине рвезе-влак деке шӱмаҥым.
Ⅱ
покрываться корой, шелухой
Пареҥге шӱмаҥе. Пушеҥге шӱмаҥеш.
приохотить, приобщить
Йочам шочмо йылме деке изинек шӱмаҥдаш кӱлеш. Йоча годсо йолташем школышто ышта, йоча-влакым шинчымаш деке шӱмаҥда.
О сайте
Инструкция