терминов: 40
страница 1 из 1
1) подозрение, сомнение
    Тудын шотышто мыйын нимогай шек уке. Аважын йотъеҥ дене мутланен шогымышт ӱдыр чоныш кугу шекым пуртыш (У вий)
2) надзор, слежка; наблюдение
    Прокурор шек. Санитар шек. Тиде еҥым шекыш налде ок лий.
    тӱжвал шек наружное наблюдение
3) вина, провинность, прегрешение
    Шекше улат ты еҥын, мӱндырч кораҥ кая (Ӧ.Б.). Мемнан илышнаже сайжак лийын огыл гын, шкемын шек лийын дыр (Онч.)
4) осторожный
    Мемнан пошкудына пеш шек айдеме, тудын деке пешыже от пуро. Шек лийза, тыште кугу лаке уло.
наблюдаться
    Уремыште машина кудалыштмаш автомат дене шекланалтеш. Кевыт шекланыме арвер дене шекланалтеш.
1) быть осторожным, осторожничать
    Кӱлеш деч посна уремышке ит кошт, шеклане, азапыш логал кертат.
2) наблюдать, следить
    Ворым кучен улыт, мыйым шогалтат шекланаш (Ӧ.Б.). Мыйым пеш чот шекланат, уэш пуртен шындынешт (Н.Л.). Шекланыде кайышым, шым шеклане, шым ончо, кӧ уло, кӧ уке (Ӧ.Б.)
предостерегающий
    Тудлан шекландарыше кагазым колтымо.
наблюдаться
    Тиде объект тӱжвачын шекналтеш.
желчный пузырь анат.
поднадзорный
    Поэт колтымаште шекшотан семын ятыр ий илен толашен.
жир
    Комбо шел. Шорык шел. Сӧсна шел. Ушкалын кояжым пелтат, кӧршӧкышкӧ йоктарат, вара маныт: шел (Ӧ.Б.)
свеча сальная
    Волгыдырак лийже манын, ӱстембаке шелсортам конден шындышт.

1) прорезь
    Пипон ватын шинчаже ондак шелтем гай, вараже лашка гайыш савырна (И.С.)
2) расщелина, щель; разлом
    Кӱсӧ шелтемыште куэ кушкеш. Курык шелтем гыч вӱд шоргыктен йога. Асфальтысе шелтем гоч ужар шудо лышташыжым лукташ тӧча.

развилина (разветвлённая палочка)
    Шелтем дене жаритлыме шыл падырашым нальым. Шелтем дене пызлыгичкым погена.
расщелина (узкое ущелье)
    Тыге шелтемлончыш кишке пура.
1) трещина
    Окна яндаште шелтык уло. Кленчаште шелтык палдырна. Рентген лушто шелтык улмым ончыкта.
2) разлом
    Мланде шелтык. Мланде чытырналтме годым мландывалне кугу шелтык-влак шочыт.
щель
    Тумо тӱҥыштӧ кугу шелше коеш. Пырняште шелше уло. Окна янакыште шелше шуйна. Мландым келге шелше-влак коркален пытареныт.
таҥастаре: лончо
молельный; мольбище; божница
    Шелык ото. Шелык олмо. Шелык сорта. Шелыкын покшел тураштыже йытыра тулым олтышт (Онч.). Шелыкыште сорта-влак йӱлат.
жир топлёный
    Коям подеш пелтат, вара левышыжым кӧршӧкыш поген налын кылмыктат ‒ шелӱй лиеш (Ӧ.Б.)
лисица черно-бурая
    Самырык ӱдырамаш шемалге-чал рывыж шӱшан пальтом чиен.
трудящийся, трудовой народ; черносошный крестьянин ист.
    Шемер еҥ. Шемер калык. Юмынӱдыр волымо годым шемер калык юмылан кумалеш (Муро). Ондакысе шемер-влак XVIII курымышто кугыжаныш кресаньыкыш савырненыт. Шемер калыкыште, кычалат гын, ача-авамат муат, маныт (Ӧ.Б.)
люд, мир людской
    Шемергалыкыште чыла уло: саят, осалат, нужнат, поянат, сокырат, киддымат.
чернявый, брюнет, черноволосый
    ‒ Теве тиде шемеч, ‒ тудо шем ӱпан рвезе ӱмбак ончыктыш, ‒ тыйым кычалеш.
вчерне, начерно
    Сочиненийым ончыч шемеш возышым.
черновик
    Шемешкеш возымыдажымат ида йомдаре, кӱлеш лиеш.
почернеть, чернеть
    Ший шемештеш. Монча шемештеш (шикш дене). Пӧрт шемештеш жап эртыме семын. Нур покшелне ала-мо шемештеш.
темень, мгла, тьма, темь
    Йӱд шемыкыште курык шып нера. Ош куэрым водо шемык авалтыш.
прополис (ММ)
    Шеҥгашым тӱрлӧ черым эмлыме годым кучылтыт.
25шер
выгон
    Шошым вольыкым шерышке луктын колтат.

пастись
    Ушкалым, шорыкым эр луктын колтена, шерен коштышт нурышто. Кас шушаш годым ушкалем шерен пӧртыльӧ.

1) прочёсывать (местность), шарить, обшаривать
    Мыйын арверыштем мом шерат? Куэрым шерын лекташ. Олыкым шерын лекте. Мом тыште шерын коштат?
2) расчёсывать
    Ӱдырамаш-влак межым шерыт. Муш кӱнчылам шерыт кид дене (Ӧ.Б.). Каваным шерыт крапля дене (Ӧ.Б.)
завязать узлом
    Шӱртым шергалтен кылдаш.
перематывать; перелистывать; перебирать
    Шӱртым шергаш. Мундырам шергаш. Вургемым шергем. Олымым шергем, йомдаренам шергашым. Уржам шерген каем кок векыла. Комбо вӱдым шерген иеш (Ӧ.Б.). Книгам шерген шинча.
ромашка жёлтая бот.
    Шергашвуйым ужармужым эмлыме годым кучылтыт.
кольцевать
    Кайыкым шергашлаш. Каче ден ӱдырым шергашлаш. Ӱдыр чыла парняже-влакым шергашлен пытарен.
удорожать
    Мӱндырч кондымаш сатун акшым шергемда.
1) звон, трезвон
    Чаҥ шергылтыш. Калыкым чаҥ шергылтыш кынелтыш. Телефон шергылтыш уремышкат шокта.
2) озноб
    Могыр шергылтыш. Кап шергылтыш.
весть, сообщение
    Шерева ‒ оҥаш, кумыжеш удыркален возымо увер. Чыла вере шеревам колтена: ик илемыштат тудым илаш ынышт пурто (Л.Я.)
палочка с зарубками различных сведений
    Ял еда сурт озан кунар пӧръеҥ чон уло, тудым шеревадояш лоденыт (С.-Эрг.). Тудын кидыштыже пӱтынь Морко велысе ялла гыч шеревадоя-шамыч кылтан-кылтан вӱдылка дене киеныт (С.-Эрг.)
1) пастбище, выгон
    Ушкал-влакым йӱдлан шеремыш луктыт.
2) место обитания
    Слон-влакын илыме шеремышт Африкысе саванне.
нектар
    (Мӱкш-влак) пеледыш еда шолыт, шеремдышым погат (В.К.)
зазубрина, щербина
    Товар шерпак. Кӱзӧ шерпак. Пӱй шерпак.
счёты (устройство для счёта)
    Шершот дене шотлаш. Шершот паҥга. Паша элнаште кушкын чап шершотлан, парняштын писылыкым ончыктышт тышан (В.К.)
напиток
    Тамле шерывӱдым подыл ончышым. Шерывӱдым йӱын, йӱмӧ шумым от пытаре.
причёска
    Вуйыштыжо сайын ыштыме шерыма (В.Д.-О.)