вдохновлять
Ала калыкемын кумылжо уэмын, шулдыраҥда чоным тыныс илыш ям (В.К.)
вдохновение, окрыление
Мутым моштен кучылтса, тудын вийже… тудым поэтически шулдыраҥдымаште (В.К.)
окрылять, приделать «крылья», присоединить части чего-л. в виде крыльев
Тыгела икымше ийлаште шулдырленыт у олам (Ф.И.)
прощать, отпускать грехи
Мыйын сулыкем турко, шулто (ММ)
шуга, талая вода со льдинками
Лум шултыш. Эҥерыште чыла вере шултыш налын, вончаш ок лий.
благодать; здравие
Юмо деч шулыкым йодаш. Чодырасе ер воктене шошым могай шулыкым шижат!
благодатный, благословенный; здравый
Шулыкан вер. Шулыкан илыш. Ачаже сугыньла, шулыкан лий, кугу лий, манеш (Ӧ.Б.)
раствор
Известка шулыктем. Салицил кислота шулыктем.
субботник
Толын тӱняшке ленинский, коммунист шуматлык. Кремльыште Ленин арулыкым тӧрлен, капкылым тодыштын шуматлыкеш (В.К.)
цель
Тудо Йошкар-Олаш шукертак толын, шумлыкшо икте лийын: тунемаш пураш. Шымлымашын шумлыкшо. Йолташем ончыланже раш шумлыкым шынден: тений диссертацийым аралаш.
достижение, успех
Шумысеҥышна дене ме кугешненат кертына. Марий литератур йылмын революций деч вара шумысеҥышыже моткоч серыпле лийын.
коричневатый (о цвете)
Книжкамын шуналгырак чурийышкыже ончем, да шерем ок тем (И.К.)
оседать
Ошма шунда. Йошкын шунда. Шундык шунда. Румбыкан вӱд шунда. Кышал шунда.
осадок (на дне), отстой
Шундыкшым кораҥдаш кӱлеш, пеш шуко погынен.
замазать глиной
Подым, шунлен, тул ӱмбаке сакалтат (В.К.)
1) падение (быстрое, стремительное чего-л. ‒ воды, камня, человека, т.д.), прыжок в воду
Шуҥгалтыш тураште кугу лаке лийын шинчын (А.Ф.). Тудын шольыжо вӱд шуҥгалтыш спорт дене мастер улеш. Кап шуҥгалтышым оҥжо дене шеҥын… ушдымын вӱльӧ чыма (В.К.)
2) раскаты (зимой на дорогах)
Курык перна ма, шуҥгалтышеш тер пижеш ма ‒ Кори кычкыралеш веле (Н.Л.)
Ⅰ
бугор, холм
Кожла шуҥго. Нур шуҥго. Шуҥго вер мыняр кӱкшытан, кагазеш ончыкталтеш (М.Ш.). Шуҥгеш кинде шагал шочеш, терыс лукде (Ӧ.Б.)
Ⅱ
лес дремучий
Шуҥго ото. Шуҥгышко пурем, пеш кугу ото (Ӧ.Б.)
поцелуй
‒ Мом вучышаш улам мый тидлан? ‒ Шупшалтышым шӱргыш.
манить
Марий чодыра шкеж деке чыташ лийдымын шупшеш. Поэтын чонжым мӱндыр шӱдыр шупшеш шкеж дек.
сила притяжения физ.
Кечын шупшвийже моткоч кугу, тудо шке йырже индеш планетым пӧрдыкта. Кажне планетын шкенжын шупшвийже уло.
притяжение физ.
Мландын шупшыкшо. Сандалыкысе кажне капоран шке шупшыкшо уло.
затяжка (дыма сигареты)
Пу-ян тамакетым, кеч ик шупшылтышым ыштем, шупшмем пеш шуэш.
укол
Оҥыштем ала-могай шуралтышым шижым. Шуралтыш дене эмлат.
хохол (у птиц)
Шурка вуян чыве. Шурка вуян кӱседык, вуйыштыжо кошарген шога шуркаже (Ӧ.Б.)
испытывать удовольствие, наслаждаться, упиваться
Тарантасыште шурканен шинчын кайышым. Кочдымо кочкышым шурканен кочкым. Мончаш шурканен пурышым (Ӧ.Б.)
маскироваться
Ындыжым «маскироваться» мутым марлаш кусараш лиеш: шурмаҥаш, шурмаҥ шинчаш (В.Д.-О.)
становиться хлебным, зарастать хлебами, стать урожайным
Степь шурнаҥын, лӱҥгалтеш той океанла (М.К.)
засеять хлебом
Пасум шурнаҥдаш.
нива
Йырым-йыр ‒ кумда шурнывече (А.Ю.). Шергылталын шурнывечым, пасунам, турий мурен (В.К.)
овсянка биол.
Шурнывоч ‒ нарынче оҥан кайык, телым тер почеш погынен чоҥештылыт.
зерновод
Марий шурнызо-влак тений кугу шурным налын кертын огытыл: йӱр лийын огыл.
урожай
Мемнан кундемыште тений шурнылектыш изирак лийын.
зарница
Шурнысавыш шушо киндым саламлен волгалтара (Онч.)
праздник урожая
Авам ойла ыле, ожно шурнысийым ыштат улмаш (Ӧ.Б.)
зерноводство
Шурнысомыл пытартыш жапыште марий коклаште чот шарлен.
саранча биол.
Тудо шурнышырчыкын да ирмӱкшын мӱйжым кочкын илен (МПУ)
набить оскомину
Шоптырым шуко кочкат гын, пӱй шурымеш.
Ⅰ
позариться, хотеть, мечтать
Лишыл еҥетын пӧртшылан ит шутылане (БЛ). Ачий ден авийын кум волость дене шутыланен шогымо ӱдырышт лийынам (ММ). «Йылмылан» мийышна… Йомо… Теве могай йылмылан шутыланен улмаш генерал (Онч.). Пыкше кынелын ӱжара, тӱлыжгӧ, чевер-ува ‒ вуверкува тудымат шутыланен тӱнчыктараш (В.К.)
Ⅱ
шутить
Сапан шутыланаш пеш тале ыле.
беспокойство, хлопоты
Тыгай шутыр лийшашым шижам ыле гын, документым ом пу ыле шол (М.Ш.)
сачок
Шушко дене лывым кучат. Колым шушко дене авырен луктым.
отруби
Шулдын логалын кагаз шушыл куголят (В.К.)
подрезывать
Чыра кошаргым шуышташ. Тоям шуышташ. Сорла дене уржам шуышташ. Коваштым шуышташ (Ӧ.Б.)
таҥастаре: пӱчкедаш
муткылдышлаште гына кучылталтеш:
вӱд шуэ птичий грипп
Вӱд шуэ чер, комбигылан, лудигылан верештеш дык, чыла кола, юм ыштен от поспее дык (Ӧ.Б.)
ошкуривать бревно полосками
Пырням шуэмдаш.
разредить
Чодырам шуэштараш. Озымым шуэштараш.
резьба художественная, украшение
Ожнысо марий сымыктышыште изи огыл верым шуэштыш налын. Шуэштыш ‒ шуэштын ыштыме сӧрастарыме ӱзгар.
вытягиваться, расти вверх
Чӱчкыдын ӱдымылан кӧра помидор озымлан тушто шыгыр ‒ шуяланат (А.Ф.)
долговязый
Тумышан вургеман, шуяланыше рвезе, чулым огыл ончалтыш, ӱп ‒ портыш помыла (В.К.)
О сайте
Инструкция