здравоохранение
Тазалыкаралымаш министерстве. Тазалыкаралымаш пытартыш жапыште элыштына саемын.
сомнительный, скользкий (о деле, поступке)
Тудо тазылге корныш шогалын. Тудо ала-могай тазылге паша дене пӧрдеш.
распевать частушки
Чын такмакше мом такмакла гын? (МЭ)
кузов
Орва тала. Машина тала. Еҥ-влак машина тала гыч волен шогальыч (МЭ). Я мыйын туп-вачылык огыл талам лывырталше воз? (В.К.)
покатый
Талваш мланде. Талваш корно.
1) чресла; пояс (талия)
Ожно кажне марий ӱдырамашын талвыштыже кӱзӧ кечен. Тушманын вий тале ‒ куралышт талве кадыр керде, пӱгыр йоҥеж, пуйто кишке лоҥеш (В.К.)
2) ножны для топора, ножа
Талвыш товарым чыкен, чодыраш каен.
стойкость, непоколебимость
Сар годым марий-влак шке талвийыштым ончыктеныт. Таче «Талвий» лаштыкын унаже журналист М. Матвеев (Куг.)
раззадорить, распалить
Марийже ватыжлан ойла, таче мый тыйым талгештем, манеш, вара шелын пуа ‒ ватыже талгыжеш, туманлаш тале лиеш (Ӧ.Б.)
Ⅰ
1) парить, реять
Вараш талгыжеш, йыр пӧрдеш, чывым ваҥа (Ӧ.Б.)
2) плавно плыть, скользить по воде
Комбо талгыж коштеш вӱд ӱмбалне (Ӧ.Б.). Пырня талгыжын йоген кая вӱд ӱмбачын, огеш пӧрд (Ӧ.Б.)
Ⅱ
раззадориться, распалиться
Вате талгыжеш (пеш тале лийын, йылмыже ок логал, тунар туманла). Талгыжеш веле, еҥ дечат вожылмо тептерже уке. Уремыш лектын шогалешат, талгыжын ойлен шога, талын ойла, эркын ок ойло (Ӧ.Б.)
таҥастаре: талешнаш
поляна
Ой, луй модеш, луй модеш кугу чодыра тальыштет (П.Л.)
усилиться, убыстриться
Мардеж талешна. Йӱр талешна. Корштымо талешна. Шыде талешна.
активизировать, усилить, сделать быстрым
Пашам талештараш кӱлеш. Мый тыйым вашке талештарем, моткоч тале, писе лият.
неглубокий, мелкий
Талка нӧреп. Талка упш. Талка вӱдеш пуш шинчеш (Ӧ.Б.)
мель, отмель
Йоча-влак талкаверыште йӱштылыт.
перекат
Талкайогын ӱмбалне тӱтыра нале.
плеск (ММ)
Вӱд талпын. Теҥыз талпын.
плескаться
Оҥгемын, вӱд толкыналтеш, тура сереш талпыналтеш (В.Д.-О.)
плескание
Теҥыз талпыналтмаш чоным ласкаҥда.
годовой, годичный
Таче ачамын талукаш кечыже. Пушеҥгын ийготшым талукаш оҥго-влак дене палат.
разгар
Тудо паша талышжапыште толын пурыш (РМС)
ускорить, убыстрить
Терыс шурныгушмым талышныкта (ММ)
окурок
Уло взвод когарта тамакпундыш ден тӱрвым (В.К.)
помечать, отмечать, делать отметку
Айдемын поро чоныш точкым ир шӱлыш тамгален коден (Онч.)
благоухание
Пӧлем духин тамлӱпшыкшӧ дене авалтын. Олык мучко пеледыш тамлӱпшык нерым чыгылта.
сладострастие
Тамчучык ‒ моткоч кугу шижмаш, тудым эре кучаш ок лий.
вкус
Тиде сӱретче моткоч шкешотан тамшижмыкше дене ойыртемалтеш. Дегустаторын тамшижмыкше моткоч пӱсӧ улмаш.
свидетельство (показание, подтверждение факта)
Тидын нерген пошкудына гына таныкым пуэн кертеш.
свидетельство (документ)
Мужыраҥме нерген таныккагаз. Мужыраҥмым шӧрымӧ нерген таныккагаз. Шочмо нерген таныккагаз. Колымо нерген таныккагаз.
освидетельствовать
Мом ужмем таныкландарен кертам.
свидетельство (процесс)
Судышто таныклымаш.
свидетель
Судышко тудо таныкъеҥ семын толын ыле.
дружелюбно
Кас кечышке шӱкалыт аван еш шочшышт гай илаш лач таҥ-таҥас (А.Арс.)
состязание, соперничество
Ӱчаш пайрем але каче таҥас.
соперничать
Таҥаслаш лектын апшатем пазарыш (В.К.)
пропорция (РМС)
Геометрий таҥастартыш. Арифметике таҥастартыш. Эмым тыгай таҥастартыш дене ыштыза: ик ужашыже шудо, кок ужашыже вӱд лийшаш.
вияш таҥастартышан прямо пропорциональный
мӧҥгешла таҥастартышан обратно пропорциональный
относительность
таҥастарымашлык теорий теория относительности
относительный
Южын таҥастарыме вӱдыжгылыкшӧ.
состязание
Кидвийым тергыме таҥасыш дене пижын ончышна.
1) жена сотоварища по молению
Юмындаҥлан кумалтыш вургем семын солыкым сакеныт, таҥватылан ‒ шовычым (МЭ)
2) подружка, приятельница
Таҥватыжлан Окси пичкаен каласкален, кӧ тугай Макси.
тугой, упругий
‒ А тидыже мо? ‒ Таҥгыле изи чумыркажым (чызыжым. ‒ авт.) ‒ руалткала (Онч.)
степень (РМС)
Кӱшыл таҥдыш. Таҥастарыме таҥдыш. Кумшо таҥдыш орден.
совмещаться, сочетаться, совокупляться, связаться узами
Илышын сылнылыкше шонымашын поянлыкше дене таҥлалтеш (В.К.)
узы (родственные и т.д.)
Келшен таҥлалтмаш. Йӧратен таҥлалтмаш. Иза-шольыла таҥлалтмаш.
сдружиться, подружиться
Ик Шуарнур марий моткочак мый денем таҥланыш (Ю.Г.). Вара семын йӱаш йӧратыше марий-влак таҥланышт (МЭ)
выбирать; сопоставлять
Коҥганурын качыже шемыжым-ошыжым таҥлалеш (Муро). Шилай-милай сар шӱшпыкшӧ куэрла вуйым таҥлалеш (Муро). Шанчызым тунемдыме дене таҥлаш ок лий. Йыдалым таҥла спутникнан макет дене (В.К.). Ме, марий поэт-влак, ятыр шотышто творческий ошкылнам тудын (М. Казаковын) ошкылжо дене таҥлена (В.К.). Нуно кугурак тукым-влакын вӱршерышт дене шке вӱршерыштым таҥлат (В.К.)
дружеский, дружественный, приятельский
Кажне айдеме муро дене лишыл да таҥле кылым куча (Онч.). Пеш таҥле мемнан еш, ик сай ойым кычалеш (С.Ч.)
приятель
«Кол» манын шуктышым веле, Валерий таҥмарийже-влаклан йыҥгыртышат (МЭ). Кушкыжыктен колтем «таҥмариемым» ‒ тӧргыжӧ, кӧ дечын шочмым монден! (В.К.)
раздружиться; сбиться с такта
Ме тудын дене ӱмаштак таҥогылалтна. Баян дене шоктымыжо годым тудо кенета таҥогылалт кайыш.
приятельница
Орина таҥӱдыржым вучен шуктыш.
О сайте
Инструкция