терминов: 33420
страница 138 из 669
запасно́й, запа́сный
прил.
1. в разн.знач. (находящийся в запасе, заготовленный про запас; имеющийся на случай нужды, особой необходимости) шапаш, запасной
    запасные части машины машинан шапаш ужашыже-влак
    запасный выход запасной омса
2. воен. (прил. к запа́с 4) запасной
    запасные войска запасной войска-влак
3. спорт. в знач. сущ. запасно́й м. запасной
    запасной игрок запасной модшо
запасти́
сов. что, чего шапашлаш, ямдылаш, ямдылен пышташ
    запасти уголь шӱйым шапашлаш
запасти́сь
сов. чем
1. (запасти для себя чего-н.) шапашлаш, ямдылен пышташ, шапашым ышташ
    запастись дровами пум ямдылен пышташ
2. перен. (собрать для себя (сведения, знания) ямдылаш, поген ямдылаш
    запастись нужными справками кӱлеш(ан) справке-влакым поген ямдылаш
    ◊ запастись терпением кужун чыташ (туркаш, вучаш) ямдылалташ (ямде лияш)
запа́сть
сов.
1. (вдаться внутрь, стать впалым) волаш, порволаш, лакемаш, кӧргыш (кӧргышкыла) пураш (возаш)
    клавиши рояля запали рояль клавиш кӧргышкыла пурен
    глаза запали шинча лакемын
2. разг. (завалиться куда-н., за что-н.) камвозаш, пуреҥгаяш
    книга запала за кровать книга кровать шеҥгек камвозын
3. перен. (глубоко запечатлеться) чоныш(ко) логалаш (возаш), чонеш лакемаш (лодемалташ, тамгалалташ, пижаш)
    слова запали в душу шомак чоныш(ко) логале
за́пах
м. пуш, ӱпш
    запах цветов пеледыш пуш
    чувствовать запах пушым шижаш
запаха́ть
І
сов. что
1. (взрыхлить пахотой, вспахать) куралаш, курал(ын) пытараш (шындаш, опташ, кышкаш, опташ)
    запахать поле пасум куралын шындаш
2. (завалить землей при вспашке) курал(ын) петыраш
    запахать навоз терысым курал петыраш
ІІ
сов. что разг. (начать пахать) куралаш тӱҥалаш
запа́хивать
І
несов. см. запаха́ть І
ІІ
несов. см. запахну́ть ІІ
запа́хиваться
несов. см. запахну́ться
І
запа́хнуть
сов. чем ӱпшаш (ӱпшалташ, пушаҥаш) тӱҥалаш
    запахло дымом шикш дене ӱпшалташ тӱҥале
ІІ
запахну́ть
сов. что солалташ
    запахнуть шубу ужгам солалташ
запахну́ться
сов.
1. (завернуться, закутаться во что-л.) леведалташ, пӱтырналташ, пӱрдалташ, вӱдылалташ
    запахнуться в халат халатышке вӱдылалташ
2. разг. (закрываться, захлопываться) петырнаш, петыралташ, тӱчылташ, петырнен (петыралт(ын), тӱчылт(ын) шинчаш
    дверь запахнулась омса петыралтын
запа́чкать
сов. кого-что
1. (загрязнить, замарать) амырташ, лавырташ, вашкалаш, вашаклаш
    запачкать чернилами чернила дене амырташ
2. перен. (обесчестить, опозорить) амырташ, шӱктараш, лавырташ, вожылтараш, намыслаш, намысыш (мыскылтышышке, вожылмашышке) пурташ (лукташ), чапым волташ
    запачкать своё имя шке лӱмым шӱкташ (лӱмнерым амырташ)
запа́чкаться
сов. амыргаш, лавыргаш, вашкалалташ, вашаклалташ
    пальто запачкалось пальто амырген
запаши́стый
прил. прост. пушланышан, пушланыше, тамле пушан (ӱпшан), тамлын ӱпшалтше
    запашистый хлеб пушланыше кинде
запа́шка
ж. с.-х.
1. куралмаш
2. (количество запаханной земли) куралме мланде
запая́ть
сов. что паитлаш, паитлен шындаш (налаш)
    запаять кастрюлю кастрюльым паитлен шындаш (налаш)
запе́в
м. муро тӱҥалтыш, запев
запева́ла
м. и ж.
1. (певец, начинающий пение, подхватываемое хором) мурым тӱҥалше, запевала
    запевала в хоре хорышто мурым тӱҥалше
2. перен. разг. (начинатель, инициатор в каком-н. деле) тӱҥалше, тарватыше
    запевала весёлых игр оҥай (весела) модышым тарватыше
запева́ть
несов.
1. (начинать песню, подхватываемую другими, быть запевалой) муралтен колташ, мурым тӱҥалаш
    запевать песню мурым тӱҥалаш
2. см. запе́ть
запека́нка
ж. запеканке, кӱэштме кочкыш
    картофельная запеканка пареҥге запеканке
запека́ть(ся)
несов. см. запе́чь, запе́чься
запека́ть(ся)
несов. см. запе́чь, запе́чься
запелена́ть
сов. кого-что пӱтыраш, вӱдылаш
    запеленать ребёнка азам вӱдылаш
запере́ть
сов. кого-что
1. (закрыть на замок, засов, замкнуть) петыраш, тӱкылаш, суралаш, петырен (тӱкылен, сурален) шындаш
    запереть дверь на ключ омсам сурален шындаш
2. (поместить куда-н., закрыв на замок) петырен (тӱкылен, сурален) шындаш
    запереть кошку в чулане пырысым пулдыреш (чуланеш) петырен шындаш
3. перен. (лишить выхода, возможности двигаться) авыраш, авырен налаш
    запереть флот противника тушманын флотшым авырен налаш
запере́ться
сов.
1. (находясь в каком-н. помещении, запереть его изнутри, закрыться в нём) петыралташ, тӱкылалташ, суралалташ
    запереться в комнате пӧлемыште тӱкылал­таш (суралалташ)
2. (закрыться на замок, на ключ) тӱкылалташ, суралалташ
    дверь заперлась омса тӱкылалте (суралалте)
3. разг. (отказаться признать свою вину в чём-н.) торешланаш, ӱскыртланаш
    запереться признать свою вину шке титакым ужаш торешланаш
заперши́ть
сов. безл. разг. кыжгыкташ (кыжгымдаш, чыгылташ) тӱҥалаш
    в горле запершило логарыште кыж­гымдаш тӱҥале
запестре́ть
сов. олан-вулан (шыри-вури) койылалташ (койын колташ)
    перед глазами запестрели поля шинча ончылно пасу-влак олан-вулан койылалтышт
запе́ть
сов. что мураш тӱҥалаш, мурен (муралтен, йоҥгалтарен) колташ
    запеть песню мурым мураш тӱҥалаш
запеча́тать
сов. что
1. (наложить печать на что-н. закрытое) ойыппалым (печатьым) шындаш (пышташ), ойыппалым (печатьым) пыштен петыраш
    запечатать кабинет кабинетым печатьым пыштен петыраш
2. (положив в конверт, заклеить) лӱмылаш, клеитлаш, лӱмылен (клеитлен) пышташ (шындаш)
    запечатать пакет пакетым клеитлен шындаш
запечатлева́ть(ся)
несов. см. запечатле́ть, запечатле́ться
запечатлева́ть(ся)
несов. см. запечатле́ть, запечатле́ться
запечатле́ть
сов. что
1. (воплотить в чём-н., изобразить) сӱретлаш, ончыкташ, сӱретлен (войзен, велен) ончыкташ, сӱретлен (ончыктен, войзен, велен) пуаш (кодаш)
    запечатлеть на картине сӱретыште (сӱрет дене) ончык­таш
2. перен. (сохранить надолго в памяти, в сознании) шыҥдараш, ушеш кодаш
запечатле́ться
сов. (глубоко войти в сознание, в душу, отпечатлеться) шыҥаш, шыҥдаралташ, сӱретлалташ, ушеш (ушыш(ко) кодаш (лакемаш, лодемалташ, тамгалалташ, пижаш), ушеш (ушыш(ко) шыҥен (шыҥдаралт(ын), сӱретлалт(ын), лакем(ын), лодемалт(ын), тамгалалт(ын), пижын) кодаш
запеча́тывать
несов. см. запеча́тать
запе́чь
сов. что (испечь, завернув в тесто) кӱкташ, кӱэшташ
    запечь окорок окорокым кӱкташ
запе́чься
сов.
1. (испечься в слое теста, а также загустеть, затвердеть от жара) кӱаш, кӱын шуаш
    картошка запеклась пареҥге кӱын
2. (о вытекающей крови: загустеть) малаш, тувыргаш
    запёкшаяся кровь малыше (тувыргышо) вӱр
3. (о губах: пересохнуть, покрыться тонкой плёнкой, потрескаться) кошкаш, кошкен шелышталташ
    губы запеклись тӱрвӧ кошкен шелышталтын
запива́ть
несов. см. запи́ть
запина́ться
несов. см. запну́ться
запи́нка
ж. тутынымаш, тутынымо
    говорить без запинки тутыныде (тӱкныде, мугедалтде) ойлаш, рашкыдын
    с запинкой тутынен (тӱкнен)
запира́тельство
с. торешланаш, ӱскыртланымаш
    запирательство не поможет ӱскыртланымаш ок полшо
запира́ть
несов. см. запере́ть
запира́ться
несов.
1. см. запере́ться
2. разг. (не признаваться) торешланаш, ӱс­кырт­ланаш
записа́ть
сов. кого-что
1. (отметить, зафиксировать письменно для памяти) возаш, сераш, возен (серен) шындаш (налаш)
    записать лекцию лекцийым возен налаш
2. (нанести (голос, музыку, а также изображение) на плёнку при помощи специального аппарата) возаш, войзаш, возен (войзен) налаш (шындаш)
    записать песню на диктофон мурым диктофоныш возаш
записа́ться
сов. возалташ, сералташ
    записаться на приём к врачу эмлызе деке приё­мыш возалташ
запи́ска
ж.
1. (листок бумаги с записью, коротенькое письмо) сералтыш, записке
    записка лектору лекторлан сералтыш
2. (краткое изложение какого-н. дела) сералтыш, записке
    служебная записка служебный записке
3. только мн. запи́ски (чьи-л. наблюдения, воспоминания и т.п.) возымо
    путевые записки корнышто возымо
4. только мн. запи́ски (название некоторых научных журналов) записке-влак
    учёные записки университета университетын шанче запискыже-влак
5. (произведение в форме мемуаров, воспоминаний) шарнымаш-влак
    «Записки юного врача» М. Булгакова М. Булгаковын «Самырык эмлызын шарнымашыже-влак»
записно́й
прил.
1. к сл. за́пись (служащий для записи) возымо, серыме, записной
    записная книжка записной книжка
2. (рьяный, ретивый; отъявленный) аяр, тале
    записной оратор тале оратор
запи́сывать(ся)
несов. см. записа́ть, записа́ться
запи́сывать(ся)
несов. см. записа́ть, записа́ться
за́пись
ж.
1. (записывание) возымаш, серымаш, возкалымаш, серкалымаш
    запись народных сказок калык йомак-влакым возымаш
2. (то, что записано) возыман, серыман
    тетрадь с записями возыман тетрадь
запи́ть
сов.
1. что чем (выпить что-н. после чего-н. съеденного, выпитого или облегчая проглатывание чего-н.) йӱаш, подылаш
    запить лекарство водой эмым вӱд дене йӱаш
2. разг. (начать пить запоем, запьянствовать) йӱаш тӱҥалаш
    запить на целую неделю арня мучко йӱаш
запиха́ть
І
сов. что разг. (пихая, толкая, втиснуть, засунуть куда-л.) шӱшкын (чыкен, шӱкен) шындаш
    запихать бумаги в стол кагазым ӱстелыш шӱшкын шындаш
ІІ
сов. (начать пихать) тӱкедылаш тӱҥалаш