распу́тывать(ся)
несов. см. распу́тать, распу́таться
распу́тье
с.
1. (перекрёсток дорог) корнывож
2. разг. см. распу́тица
распуха́ть
несов. см. распу́хнуть
распу́хнуть
сов.
1. (вздуться) пуалаш, овараш
2. перен. разг. (увеличиться в объёме) овараш
распу́щенность
ж.
1. (недисциплинированность) шалашке кайымаш, шкем осалын кучымаш
2. (безнравственность) яжарлык
распу́щенный
прил.
1. (недисциплинированный) вустык, шалашке кайыше, осалыш кайыше
2. (безнравственный) яжар, локтылалтше, шала койышан
распыле́ние
с. шыжыктымаш, шыжыктылмаш
распыление нефти нефтьым шыжыктымаш
распылённость
ж. (разбросанность) шала (тыгыде) улмаш, шалалык
распылённый
прич. в знач. прил. (раздробленный) шала, шала улшо, тыгыде, шалатыме, шалатылме
распылённые крестьянские хозяйства шала улшо кресаньык озанлык-влак
распыли́тель
м. техн. шыжыктылме прибор
распыли́ть
сов.
1. что (обратить в пыль) пуракыш (ложашыш, ломыжыш) савыраш, ложашаҥдаш
2. что шаваш, шавалташ, шыжыкташ, тӱргыкташ, пӱргалаш
распылить нефть нефтьым шыжыкташ
распылить порошок порошокым тӱргыкташ
3. кого-что перен. (рассеять, рассредоточить, лишая этим действенности, силы) шалаташ
распыли́ться
сов.
1. (обратиться в пыль) пуракыш (ложашыш, ломыжыш) савырнаш
2. перен. (быть разбросанным) шаланаш
силы врага распылились тушманын вийже шаланен
распыля́ть(ся)
несов. см. распыли́ть, распыли́ться
распыля́ть(ся)
несов. см. распыли́ть, распыли́ться
расса́да
ж. росота, озым
капустная рассада ковышта росота (озым)
рассади́ть
сов.
1. кого (усадить) шындаш, шындылаш
рассадить по местам верлашке шындылаш
2. кого (посадить отдельно) посна (ойырен) шындаш
рассадить детей йоча-влакым посна шындаш
3. что (о растениях) шуэмден шындаш
рассадить капусту ковыштам шуэмден шындаш
4. что разг. сниж. (разбить, разломать сильным ударом или сильно поранить, рассечь) пудырташ, шалаташ, шелаш, сусырташ, эмгаташ
рассадить дверь омсам шалаташ
рассадить лоб саҥгам шелаш
расса́дник
м.
1. с.-х. (питомник) шаге
2. перен. неодобр. (источник, средоточие) пыжаш
рассадник инфекции инфекций пыжаш
расса́живать
несов. см. рассади́ть 1, 2
расса́живаться
несов. см. рассе́сться
расса́сывать(ся)
несов. см. рассоса́ть, рассоса́ться
расса́сывать(ся)
несов. см. рассоса́ть, рассоса́ться
рассвести́
сов. безл. волгыжаш, волгалташ тӱҥалаш
рассве́т
м. волгыжмаш, волгалтмаш
рассвета́ть
несов. см. рассвести́
рассветает волгыжеш
рассвирепе́ть
сов. пеш чот сыраш, ажгынаш, аярешташ, ажгыныше гай лияш
рассева́ть
несов. см. рассе́ять 1
расседла́ть
сов. кого ӧртньӧрым налаш
расседлать лошадь имне ӱмбач ӧртньӧрым налаш
рассе́ивать(ся)
несов. см. рассе́ять, рассе́яться
рассе́ивать(ся)
несов. см. рассе́ять, рассе́яться
рассека́ть
несов. см. рассе́чь
расселе́ние
с. (по гл. рассели́ть) илаш вераҥдымаш, вераҥдылмаш
рассе́лина
ж. (глубокая трещина в горах, в земле, узкое ущелье в горной породе, в земле) сирлем, шелше, курыклоҥ, кугу лончо
рассели́ть
сов. кого-что
1. (разместить) вераҥдаш, илаш вераҥдаш, вераҥдараш, верландараш, олмедаш
2. (поселить порознь) посна лукташ
рассели́ться
сов.
1. (разместиться) вераҥаш, илаш вераҥаш, верланаш, вераҥдалташ, йӧнланаш, пыжашлаш, олмедалташ, олмешталташ
2. (поселиться порознь) посна лекташ
расселя́ть(ся)
несов. см. рассели́ть, рассели́ться
расселя́ть(ся)
несов. см. рассели́ть, рассели́ться
рассерди́ть
сов. кого сырыкташ, сыраташ, сырыктараш, шыдештараш
рассерди́ться
сов. на кого-что сыраш, шыдешкаш, шыдешташ, шыдешталташ
рассе́сться
І
сов.
1. (разместиться) веран-верышке шинчаш
2. неодобр. (сесть непринуждённо, свободно, заняв много места) шарлен (лоштак) шинчаш
ІІ
сов. (оседая, дать трещины или разрушиться, развалиться) волен (льыптырген) шинчаш
дверь расселась омса волен шинчын
рассе́чь
сов.
1. кого-что (разрубить) руал(ын) ойыраш (шуаш)
рассечь полено пугомылям руал ойыраш
2. (прорезать (о лучах света, резких звуках и т.п.) шераш, кораш, пӱчкаш, шелаш, кӱрлаш, печкалтараш, шергылтараш
молния рассекла небо волгенче кавам корен
выстрел рассёк тишину лӱйымӧ йӱк тымыкым кӱрльӧ
прожектор рассёк полночный мрак пелйӱдымсӧ пычкемышым прожектор пӱчкын
3. что (сильно поранить) шелаш, пӱчкаш, (руалын) сусырташ, эмгаташ
рассечь кожу стеклом коваштым янда дене пӱчкаш
рассе́янный
прил.
1. (невнимательный) шала-вула, шала ушан
он очень рассеянный человек тудо пеш шала-вула еҥ
2. (разбросанный на большом пространстве) вудака, вишкыде (о свете), шуэн верланыше
рассеянный свет вудака тул волгыдо
рассе́ять
сов.
1. что (посеять) ӱдаш
рассеять семена нӧшмым ӱдаш (кышкаш)
2. что (ослабить, сделать менее сосредоточенным) вудакаҥдаш, вишкыдемдаш, шалаташ
рассеять свет тул волгыдым вудакаҥдаш
3. кого-что (разогнать) шалатен (поктен) колташ (пытараш)
4. что (устранить, уничтожить что-л. неприятное, гнетущее; развеять, разогнать) кораҥдаш, пытараш, шӧраш, лыпландараш, тыпландараш, шымаҥдаш, шулыктараш
рассеять грусть шӱлыкым пытараш
рассе́яться
сов.
1. только 3 л. (разместиться, расположиться в разных местах, на большом пространстве, далеко друг от друга) шаланен пыташ
выпускники рассеялись по всей стране выпускник-влак эл мучко шаланен пытеныт
2. только 3 л. (ослабеть, стать менее сосредоточенным; разрежаясь, исчезнуть, разойтись (о тумане, дыме и т.п.) вудакаҥаш, вишкыдемаш, шулаш, шаланаш
туман рассеялся тӱтыра вишкыдемын
3. (разойтись) каен (шаланен) пыташ
толпа рассеялась еҥ тӱшка каен пытен
4. перен. (исчезнуть) пыташ, йомаш, шӧрлаш
дурное настроение рассеялось уда кумыл пытен
рассёдлывать
несов. см. расседла́ть
расска́з
м.
1. (словесное описание) ойлымаш, каласкалымаш, ойлен (каласкален) пуымаш (лекмаш), йомаклен налмаш
2. лингв. (повествовательное произведение) ойлымаш
рассказа́ть
сов. что, о ком-чём ойлаш, каласкалаш, ойлен (каласкален) пуаш (лекташ), йомаклен налаш
расска́зчик
м. ойлышо, каласкалыше
расска́зывать
несов. см. рассказа́ть
расслабе́ть
сов. луштыргаш, лунчыргаш, лывыжгаш, лушкыдемаш, лывыргаш, ал каяш, пушкыдемаш
рассла́бить
сов. кого-что
1. (сделать менее натянутым, менее тугим что-л. стягивающее; сделать ненапряжённым, вялым) луштараш, луш колташ, лушкыдемдаш
расслабить пояс ӱштым луштараш
расслабить мышцы чогашылым луштараш
2. (сделать слабым, бессильным; подорвать (силы, здоровье, волю) луштырташ, лунчырташ, лывыжтараш, пушкыдемдаш