своеобразный, ненормальный, чудаковатый
Тиде еҥ пеш унчеж. Унчеж-влак шанчызе коклаштат верештедат.
хорунжий ист.
Алдиар ожно Стенька Разинын унчыжо лийын (А.В.)
перевернуть, опрокинуть
Шочмэл ойгеш кодын, ала шугыньо мландым унчылтен? (Ф.И.)
рассудок, рассудительность
Уҥжым але йомдарен огыл, шовыч шеҥгелныже ужынжо шуктенат? (Ю.Г.)
понятливый, разумный
Ну и шотан, ну и уҥло (Ю.Г.)
способность
Имньыжлан оҥвийым пуэн, шканже уҥлыкым пуэн (КМ)
беспокойный, неравнодушный; неугомонный
Ура тукым. Ура пашазе еш. Ура чонан айдеме. О поро юзо тукым, ура пашазе еш, чолгалыкдаже шуко, мастарлык ‒ утымеш! (В.К.)
горячиться, психовать
Ураланен кутырыш. Ураланен колышташ. Ураланен илаш.
приличие, благопристойность, порядочность
Тиде еҥын нимо уратше уке.
непорядочный
Уратдыме еҥ. Уратдыме койышым ончыкташ.
рушиться, разрушаться, разваливаться
Шошо еда тыште мланде уреш. Вакшпӱя шошым урын каен. Илыш уреш тений. Шошым корем уреш (Ӧ.Б.)
таҥастаре: урылташ
нашивка
Шокшысо ургежше ончыкта: воктенем шогышо еҥ ала-могай начальник.
содержать
Вольыкым урдаш. Ешым урдаш. Пӧртым арушто урдаш.
таҥастаре: ончаш, кучаш
бережливость, экономность
Тачысе самырык-влак урдо нерген ялт огыт шоно. Могай урдо ‒ тугай вурдо (КМ)
иждивение
Мыйын урдыкыштем вич еҥ уло. Вачий шкежат урдыкышто ила. Еҥ урдыкышто илаш йӧсӧ.
бережливо, экономно
Киндым, пареҥгым кузе урдын-урдын кочкын гынат, пареҥге пытен, кинде пел сукыр веле кодын (Онч.)
иждивение
Тудо ача-аважын урдышыштыжо ила. Тый кугыжаныш урдышышто улат, мо эше кӱлеш тылат?
перекрёсток
Уремвожышто то ужар, то йошкар тул чӱкталтеш.
ржаное поле
Кечыйол ырыкта уржавечым, эр турийым шӱшкаш тарата (Ф.И.)
таҥастаре: шурнывече
балка, сухой овраг
Шошым урлемлаште кугу вӱд погына. Тенийысе шошо вӱд шуко вере урлемым ыштен кодыш.
сорт, порода
Кондыжо у саскам: вий саскам, уш саскам, усталык саскам, кондыжо у илыш урлыкым (В.К.)
Ⅰ
обычай, традиция, привычка
Марий калык шке урманже дене ила. Шкежат тиде урманым шукташ шонен гын, ӱдыр-шамыч мӱгырыктышт веле (МЭ)
Ⅱ
устав
«Марий ушемын» урманже. Школын урманже почеш, тыште чыла предметым йочан шочмо йылмыже дене туныктат.
добропорядочный, почтительный, уважительный
Тудын кочаже пеш урманле еҥ улмаш.
уставник, придерживающийся принятых порядков; педант
вой, завывание
Ял мучаште пий урмыжмо шокта. Мардеж урмыжмо солна.
покрыться, заполниться, зарыться, быть зарытым
Кас кава волгыдо шӱдырла дене урнен. Шӱргӧ куптырла дене урнен пытен. Ой, нимом ыштен ом шукто, лавыраш урненам (Ю.Г.). Латшымше ий Октябрь, мый шыже кечын урнем ыле, векат, лышташ ораш, ваҥенак коштшо колымашем дечын от тол ыле гын мыйым утараш (В.К.)
новый русский
Виян лийже 1 Май ‒ кукшу курикам нултышо шемерынат, шийвундыжым нигуш чыкаш ӧршӧ урушынат шошо пагытлан йывыртыме кече (Куг.)
глазок (в дверях)
Уршинчаш ончалын, омсам почеш (В.Д.-О.)
рушиться, разрушаться (о плотине, дамбе, земле)
Ӱмаште гына нӧлтен шындыме дамбе кугу йӱр деч вара урылто. Тений шошым вӱд чот ташлен ыле, садлан вакшпӱя, арыкшым почмо ыле гынат, урылт кайыш.
таҥастаре: ураш
1) прорыв в чем-л.
Немыч фронтышто мемнан танк-влак урылтышым ыштышт. Урылтыш корем, а корем серыште кок пӧрт кугытан кӱ, шелшыжат уке (Ю.Г.). Курык гыч урылтышыш ‒ нушкыт, нушкыт, нушкыт (В.К.)
2) лавина
Лум урылтыш. Кап шуҥгалтышым оҥжо дене шеҥын, кут у урылтышым уждымын вӱльӧ чыма (В.К.)
творец, созидатель
Сылнымут усталче. Калык усталче. Вот и йомыт марий кокла гыч усталче-влак ‒ жапыштыже виктарен колтен она мошто.
творчество (создание культурных и материальных ценностей)
Усталыкым вияҥдаш. Калык усталык. Усталык пӧрт.
науськивать, натравливать
прич. от уськыкташ
Ала латик ий жап кул шотышто кучымышт, янлыкла эре уськыктымо шижмаш дене илымаш кӧргыштӧ сераш таратыме тулым ылыжтен (М.И.)
освобождение, избавление, спасение
Шемер калыклан утартышым большевик партий гына конда. Пычкемыш илыш деч марийлан утартышым совет кучем веле пуэн кертын.
спаситель
Книга, саде манмыла, ‒ авторын пытарышыже да утарышыже (В.К.)
отмечать, праздновать; ознаменовать
Пайремым, рушарням, Ӱярням, Кугечым утена (ММ). Пайрем кечым салют дене утеныт.
истерика
Утеҥгайымаш чот воштылмо дене, чот шортмо дене лиеш (ММ)
препятствие, помеха (ММ)
Ончык кайыме корныштына але шуко уткыным вашлияш верештеш. Марий коклаштат ала иктаж уткын уло (ММ)
нечётное число
Уто кокытлан ок шелалт. Тудын кидыштыже коло ик пурса уло, тудо пален утым (Ӧ.Б.)
стелька
Кем пундашке кӧргышкыжӧ утракым пыштена (ММ)
чересчур, чрезмерно, непомерно
Кӧргыштыжӧ азаже кушмо семын утларак шыдешкаш тӱҥалын, утыгочак Эчейланат пижедылын (М.Ш.)
таҥастаре: утыждене
Ⅰ
повод, потачка
Утыкым пуымо ок кӱл, вара шӧрын ончаш огыт тӱҥал. Утыкым пуэн коштеш, сыраш кычалеш (ММ)
Ⅱ
излишек, избыток; лишний, избыточный
Утыкшым ужалаш луктына. Утык шурно. Утык окса. Тый мылам утык пашам ыштыктет.
Ⅲ
преимущество
Мемнан дене таҥастарымаште, эстон-влакын ик утыкышт лийын: нуно йот йылме-влакым сайын паленыт.
перегрузка
Космонавт-влаклан сандалыкыш нӧлталтмышт годым кугу утыкнелытым чыташышт верештеш.
сократить
Паша гыч утыктараш. План гыч утыктараш. Тудым паша гыч лӱмынак утыктарен луктеве.
пращур, родоначальник
Утымлан шурнан пасуэш чоклат (ММ). Марий-влакын утымышт акрет меря улыт.
1) раздражаться
Тудын ойлыштмыжлан пӧръеҥ утырга веле.
2) усилиться
Мардеж утырга. Поран утырга. Йӱр утырга.
раздражать
Саде еҥын койышыжо мыйым утырта. Утыртен ит шого еҥым (ММ). Марий пийым утырта (ММ)
советник (помощник руководителя)
Сергей ‒ алчын учыжо.
О сайте
Инструкция