терминов: 7134
страница 29 из 143
перетрясти́
сов. что
1. (вытрясти, очищая от сора, пыли всё, многое) почкен пытараш (шындаш, опташ, налаш, лукташ)
    перетрясти всю одежду уло вургемым почкен налаш
2. (встряхивая, переворачивая, перебрать, пересмотреть (в поисках чего-л.) пургедаш, пургед(ын) налаш (лекташ) кычал пытараш, шерын лекташ
    перетрясти все карманы в поисках денег оксам кычалын чыла кӱсеным пургедын налаш
перетря́хивание
с. см. перетря́ска
перетря́хивать
несов. см. перетряхну́ть
перетряхну́ть
сов. что
1. (встряхнуть несколько раз (для удаления пыли, для придания пышности и т.п.) почкаш, почкалташ
    перетряхнуть постель вакшым почкалташ
2. разг. (подвергнуть тщательному пересмотру) шерген лекташ
    перетряхнуть историю своей страны шочмо элын историйжым шерген лекташ
перетупи́ть
сов. что (иступить, сделать совсем тупым всё, много чего-н.) нӱшкемдаш, нӱшкым (мутыкым) ышташ, нӱшкемден пытараш (шындаш)
    перетупить все ножи чыла кӱзым нӱшкемден пытараш
перетупи́ться
сов. нӱшкемаш, мутыкемаш, нӱшкӧ (мутык) лияш, нӱшкыш(кӧ) (мутыкыш(ко) савырнаш
пере́ть
несов. прост.
1. (идти (обычно куда-л. далеко, на большое расстояние) каяш, топкаш
    прёт посреди улицы урем покшеч топка
2. (идти, двигаться, не считаясь с препятствиями, с запрещением; ломиться, двигаться в большом количестве, массой) каяш, шӱшкылташ, вузалаш
    переть напролом нимом ончыде каяш (шӱшкылташ)
    Сколько народу прёт по улице! Мыняр еҥ урем дене кая!
3. только 3 л. (выбиваться, лезть наружу; выпирать) ташлен (кӧвалалт(ын), чымен, чымалт(ын), мугырген, пузырген) лекташ (тӱжвак(е) шыҥен лекташ)
    злоба так и прёт из него шыдыже кӧвалалт лектеш
4. только 3 л. (проявляться, обнаруживаться со всей очевидностью) ойыртемынак кояш (шижалташ, ӱпшаш)
    от него прёт водкой тудо арака дене ӱпша
5. что обычно безл. (с силой выталкивать откуда-л.) чымен (чымалт(ын) лекташ
    икру так и прёт из рыбы кол гыч мӧртньӧ чымалтынак лектеш
6. кого-что безл. (увеличивать в объёме, делать толще; распирать) оварташ
    его прёт, как на дрожжах тудым пуйто ру дене овартат
7. кого-что (нести, тащить что-л. тяжёлое, громоздкое) нумалаш, наҥгаяш, шӱдырен наҥгаяш, тӧтыраш
    прёт на плечах мешок вачывалныже мешакым тӧтыра
8. кого-что (красть, воровать) ниялташ, тӧтыраш, нумалаш, солалтен каяш, шолышташ
    переть то, что плохо лежит мо шала кия, тудым шолышташ
9. кому безл. (везти, удаваться (об успехе, удаче в чём-л.) йӧнешталташ, шотлан толаш, умен (ушнен) толаш
    ему постоянно прёт тудлан эре пиал шыргыжеш
    ◊ переть на рожон товар йымак вуйым чыкаш
пере́ться
несов.
1. каяш, топкаш
    переться на другой конец города олан вес мучашышкыже топкаш
2. каяш, шӱшкылташ, вузалаш
    переться напролом нимом ончыде каяш (шӱшкылташ)
перетя́гивание
с.
1. шупшын (шупшыл(ын), шӱдырен) кондымаш (шындымаш)
2. сеҥымаш, таразымаш
3. чот шупшмаш (кылдымаш, пидмаш, ӱшталмаш), чот шупшын (кылден, пидын, ӱшталын) шындымаш
4. угыч(ын) (уэш(ын), вес семын) шупшмаш (кылдымаш, ӱшталмаш), угыч(ын) (уэш(ын), вес семын) шупшын (кылден, ӱшталын) шындымаш
5. чот шупшмаш (чымалтарымаш), чот шупшын (чымалтарен) шындымаш
перетя́гивать(ся)
несов. см. перетяну́ть, перетяну́ться
перетя́гивать(ся)
несов. см. перетяну́ть, перетяну́ться
перетя́жка
ж. см. перетя́гивание
перетяну́ть
сов.
1. кого-что (тягой переместить, передвинуть в другое место) шупшын (шупшыл(ын), шӱдырен) кондаш (шындаш)
    перетянуть лодку к берегу пушым сер дек шупшыл шындаш
2. через что разг. (с трудом перелететь, перейти, переехать на другую сторону чего-л. или куда-л.) нюзыклаш, (нелын, толашен-толашен) миен шуаш
    перетянуть до ближайшей автостанции на остатках бензина лишыл автостанций марте кодшо бензин дене нюзыклаш
3. кого перен. (переманить) савыраш, савыралаш, шупшаш
    перетянуть на свою сторону шке велке савыраш
4. кого-что (оказаться тяжелее) утларак шупшаш
    большая гиря перетянет кугу кир утларак шупшеш
5. кого-что (оказаться сильнее) сеҥаш, таразаш
    Кто кого перетянет? Кӧ кӧм сеҥа?
6. что (туго затянуть) чот шупшаш (кылдаш, пидаш, ӱшталаш), чот шупшын (кылден, пидын, ӱшталын) шындаш
    перетянуть талию поясом кыдалым ӱштӧ дене чот кылден шындаш
    перетянуть руку бинтом бинт дене кидым пидын шындаш
7. что (затянуть заново, ещё раз, иначе) угыч(ын) (уэш(ын), вес семын) шупшаш (кылдаш, ӱшталаш), угыч(ын) (уэш(ын), вес семын) шупшын (кылден, ӱшталын) шындаш
8. что (натянуть, затянуть слишком сильно, больше, чем следует) чот шупшаш (чымалтараш), чот шупшын (чымалтарен) шындаш
    перетянуть струну кылым утыждене чымалтарен шындаш
9. кого-что (чем) (ударить чем-л. гибким; хлестнуть) лупшалаш, лупшал(ын) пуаш (шуаш)
    перетянуть лошадь вожжами имньым сапкандыра дене лупшалаш
перетяну́ться
сов.
1. (перетянуть, перевязать себя чем-л.) (чот) шупшын (кылден, пидын, ӱшталын) шындаш, ӱшталалташ
    перетянуться до затруднённого дыхания шӱлаш неле лиймешке ӱшталалташ
2. (медленно, как бы с затруднением преодолеть какое-л. пространство) нюзыклаш, (нелын, толашен-толашен, нюзыклен) миен шуаш (эрташ)
    перетянуться через минное поле минан пасу гоч нюзыклаш
3. (переместиться куда-л. вслед за кем-л.) шупшылалташ, почеш куснаш
    вся родня перетянулась за ним уло родо-тукым тудын почеш шупшылалтын
переубеди́ть
сов. кого шонымашым вашталтыкташ, ӱшандараш, инандараш, ӱшандарен (инандарен) сеҥаш
    его не переубедить тудым ӱшандарен сеҥаш ок лий
переубеди́ться
сов. шке шонымашым вашталташ
переубежда́ть(ся)
несов. см. переубеди́ть, переубеди́ться
переубежда́ть(ся)
несов. см. переубеди́ть, переубеди́ться
переубежде́ние
с.
1. шке шонымашым вашталтыктымаш, ӱшандарымаш, инандарымаш, ӱшандарен (инандарен) сеҥымаш
2. шке шонымашым вашталтымаш
переу́лок
м. изурем
переусе́рдствовать
сов. утыждене тыршаш (тӧчаш, толашаш, ышташ), тӱргочтараш
переустра́ивать
несов. см. переустро́ить
переустро́ить
сов. что угыч(ын) (у семын, вес семын, пужен) ышташ (верландараш, вераҥдаш, шогалташ, йӧндараш, ворандараш, тӱзаташ)
    переустроить дачу под детский санаторий дачым йоча санаторийлан йӧндараш
    переустроить работу отдела пӧлкан пашажым у семын ворандараш
переустро́йство
с. угыч(ын) (у семын, вес семын, пужен) ыштымаш (верландарымаш, вераҥдымаш, шогалтымаш, йӧндарымаш, ворандарымаш, тӱзатымаш)
    переустройство квартиры пачерым вес семын тӱзатымаш
переутоми́ть
сов. кого-что чот нойыкташ (нойыктараш, нойдараш, ярныктараш, улныктараш, элныктараш, тӱлыжтараш)
переутоми́ться
сов. чот нояш (ярнаш, улнаш), ноен (ярнен, элнен, улнен) пыташ
переутомле́ние
с. чот нойымаш (ярнымаш, элнымаш, улнымаш), ноен (ярнен, элнен, улнен) пытымаш
переутомлённый
прил. чот нойышо (ярныше, элныше, улнышо), ноен (ярнен, элнен, улнен) пытыше
переутомля́ть(ся)
несов. см. переутоми́ть, переутоми́ться
переутомля́ть(ся)
несов. см. переутоми́ть, переутоми́ться
переуче́сть
сов. что угыч(ын) (уэш(ын), вес пачаш) шотлаш (шотлен лекташ, шотлен налаш)
    переучесть товары в магазине кевытыште сатум угыч шотлен налаш
переучёт
м. угыч(ын) (уэш(ын), вес пачаш) шотлымаш (шотлен лекмаш, шотлен налмаш)
переу́чивание
с.
1. угыч(ын) (уэш(ын), улан) туныктымаш
2. угыч(ын) (уэш(ын), улан) тунеммаш
переу́чивать(ся)
несов. см. переучи́ть, переучи́ться
переу́чивать(ся)
несов. см. переучи́ть, переучи́ться
переучи́ть
сов.
1. кого (обучить заново, чему-л. иному) угыч(ын) (уэш(ын), улан, весылан) туныкташ
2. что (выучить снова) угыч(ын) (уэш(ын) тунемаш
3. разг. (обучая кого-л. чему-л., причинить вред длительным учением) (утыждене, пеш чот, пеш кужун, чот, тӱргоч) туныкташ, туныктен нойыктараш (аҥыртараш, луген пытараш)
    ты меня уже переучил: голова не соображает тый мыйым утыждене туныктет: вуй ок шоно
4. кого (обучить многих) туныктен лукташ (пытараш)
    Сколько он учеников переучил за свою жизнь! Мыняр тунемшым тудо туныктен луктын!
5. разг. (выучить всё, многое) тунем(ын) шындаш (пытараш)
    переучить все теоремы чыла теоремым тунемын шындаш (пытараш)
переучи́ться
сов.
1. (обучиться заново, чему-л. иному) угыч(ын) (уэш(ын), улан, весылан) тунемаш, тунемын лекташ
    переучиться на токаря токарьлан тунемын лекташ
2. (обучаясь, истратить много сил, не получив нужных результатов) чот (утыждене, тӱргоч) тунемаш
    так переучился, что забыл выученное тыге чот тунемын, мо тунеммыжымат монден
переформирова́ть
сов. угыч(ын) (уэш(ын), пужен, вес семын, ум, вашталтен) формироватлаш (ышташ, чумыраш), вашталташ
    переформировать состав у составым ышташ
переформирова́ться
сов. угыч(ын) (уэш(ын), пужен, вес семын, вашталтын) формироватлалташ (ышталташ, чумыралташ), вашталташ
    переформироваться в процессе деятельности паша жапыште вашталташ
перефрази́ровать
сов. и несов. что вес семын (вес мут дене) каласаш
    перефразировать пословицу калыкмутым вес семын каласаш
перефразиро́вка
ж. весемден (вашталтен, молемден) каласаш, вес семын каласымаш
перехвали́ть
сов. кого-что
1. (похвалить кого-, что-л. больше, чем это заслуживает, слишком расхвалить) утыждене (пеш чот, тӱргоч) мокташ, моктен пытараш
    не перехвалите его, зазнается тудым утыждене ида мокто, кугешнаш тӱҥалеш
2. разг. (похвалить всех, многих или всё, многое) мокташ, моктен пытараш
    перехвалить все книги писателя писательын чыла книгажым моктен пытараш
перехва́т
м.
1. кучымаш, руалтымаш, руалтен кучымаш, кучен (руалтен) шындымаш
2. кучымаш, учырымаш, руалтымаш
3. кучымаш, авырымаш
4. налмаш, руалтен (солалтен) налмаш, ончылтен налмаш
5. ужын (колын, шижын, эскерен, шекланен) шуктымаш, шижын налмаш
6. вес семын (вес вер гыч) кучымаш (руалтымаш), вес семын (вес вер гыч) руалтен кучымаш (кучен шындымаш)
7. кылдымаш, пидмаш, пӱтыралмаш, ӱшталмаш, кылден (пидын, пӱтыралын, ӱшталын) шындымаш
8. пӱчмаш, пӱялымаш
9. пышкемалтмаш
10. кӱсын (арымеш) налмаш, арымаш
перехвати́ть
сов.
1. кого-что (схватив, остановить руками чьё-л. движение) кучаш, руалташ, руалтен кучаш, кучен (руалтен) шындаш
    перехватить руку кидым кучен шындаш
2. (задержать, остановить кого-, что-л. во время пути, следования) кучаш, учыраш, руалташ
    перехватить в пути корнышто кучаш
3. (двигаясь наперерез, навстречу, специально столкнуться, встретиться с кем-, чем-л., устроив заслон, засаду) кучаш, авыраш
    перехватить зверя янлыкым авыраш
4. (опережая другого, захватить что-л., предназначенное для другого) налаш, руалтен (солалтен) налаш, ончылтен налаш
    перехватить письмо серышым руалтен налаш
5. (уловить, подметить (взгляд, слова и т.п., обращённые к кому-л., направленные на кого-л.) ужын (колын, шижын, эскерен, шекланен) шукташ, шижын налаш
    перехватить брошенный исподлобья взгляд саҥга йымач ончалмым ужын шукташ
6. (обхватить, схватить другой рукой, в другом месте) вес семын (вес вер гыч) кучаш (руалташ), вес семын (вес вер гыч) руалтен кучаш (кучен шындаш)
    перехватить верёвку кандырам вес вер гыч руалташ
7. (перевязать, перетянуть) кылдаш, пидаш, пӱтыралаш, ӱшталаш, кылден (пидын, пӱтыралын, ӱшталын) шындаш
    перехватить чемодан ремнями чемоданым кӱзанӱштӧ дене пӱтыралаш
    перехватить шубу поясом ужга ӱмбач ӱштым ӱшталаш
8. (перерезать, пересечь собой поперёк) пӱчкаш, пӱялаш
    перехватить реку плотиной эҥерым пӱя дене пӱчкаш
9. разг. (разрезать, перерезать, перегрызть (горло, шею, туловище) пӱчкаш, пӱчкеден пытараш
    перехватить горло ножом кӱзӧ дене логарым пӱчкаш
10. только 3 л. (приостановить спазмом на мгновение (дыхание, речь и т.п.) пышкемалташ
    радость перехватила дыхание куаныме дене логар пышкемалтын
11. разг. (наскоро съесть чего-л.; перекусить) пурлаш, кочкылдалаш, пурлаш-подылаш
    перехватить котлету котлетым пурлаш
12. разг. (взять ненадолго взаймы) кӱсын (арымеш) налаш, араш
    перехватить деньжат до получки пашадар марте оксам араш
13. разг. (проявить неумеренность в чём-л.; переборщить) утыждене тыршаш (тӧчаш, толашаш), тӱргоч колташ (ышташ), тӱргочтараш
перехва́тка
ж.
1. пурлмаш, кочкылдалмаш, пурлмаш-подылмаш
2. кӱсын (арымеш) налмаш, арымаш
перехва́тывание
с.
1. кучымаш, руалтымаш, руалтен кучымаш, кучен (руалтен) шындымаш
2. кучымаш, учырымаш, руалтымаш
3. кучымаш, авырымаш
4. налмаш, руалтен (солалтен) налмаш, ончылтен налмаш
5. ужын (колын, шижын, эскерен, шекланен) шуктымаш, шижын налмаш
6. вес семын (вес вер гыч) кучымаш (руалтымаш), вес семын (вес вер гыч) руалтен кучымаш (кучен шындымаш)
7. кылдымаш, пидмаш, пӱтыралмаш, ӱшталмаш, кылден (пидын, пӱтыралын, ӱшталын) шындымаш
8. пышкемалтмаш
9. кӱсын (арымеш) налмаш, арымаш
перехва́тывать
несов. см. перехвати́ть
перехвора́ть
сов.
1. (перенести какую-л. болезнь (обо всех, многих); переболеть) черланаш, черланен эртараш (кияш)
    вся семья перехворала уло еш черланен эртарен
2. (перенести много болезней) черланаш, черланен пыташ
    перехворать всеми детскими болезнями чыла йоча чер дене черланаш
перехитри́ть
сов. кого (что) ондалаш, чояланаш, рывыжланаш, ондален (чояланен, рывыжланен) сеҥаш (керташ), чоя дене сеҥаш
    перехитрить неприятеля тушманым ондалаш
перехлестну́ть
сов.
1. кого-что через кого-что (всплеском, ударом, перелиться через что-л., куда-л. (о жидкости) кышкалалташ, лупшалташ, лупшалаш
    волна перехлестнула лодку пушыш толкын дене вӱд кышкалалте
2. перен. (проявиться с огромной силой, найти себе выход (о чувствах) ташлен (кӧвалалтын) лекташ
    гнев народа перехлестнул через край калыкын шыдыже тӱргоч ташлен лектын
3. разг. (проявить неумеренность в чём-л.; перехватить) утыждене тыршаш (тӧчаш, толашаш), тӱргоч колташ (ышташ), тӱргочтараш
    перехлестнуть в споре тӱргоч ӱчашаш
4. разг. (перетянуть, перевязать, стянуть, прижать чем-л. поперёк или крест-накрест) тореш (ыресла, важмалдык) пидаш (пӱтыралаш, лупшалаш)
    перехлестнуть портупею через плечо портупейым ваче гоч лупшалаш