разум
Вигак коеш: тудо кугу уш-акылан еҥ. Айдеме уш-акыл дене кылдалтше мут тачысе марий йылмыште але пеш шукыжак огыл.
умственный труд
Тудо ӱмыржӧ мучко ушакыл паша дене пӧрдын.
интеллектуальное богатство
Калык ушакыл поянлыкым мемнан дене кугыжаныш арала.
порядочный, честный
Тудын кочаже пеш ушан-шотан марий лийын.
скучать, тосковать
Ачамым кум ий годсек ужын омыл, пеш ушанышым. Мый икшывем-влаклан ушаненам. Вате марийжылан ушана (Ӧ.Б.)
бездарность
Южо еҥ-влак, ушандымылыкыштым ялт шотыш пыштыде, эре кӱшкӧ, тӧра-влак коклашке, шӱшкылташ толашат.
умничать
Ушанланаш тӧчен ит шинчылт, ыште, мом ойлат.
умничанье
Ушанланымаш айдемым ок сӧрастаре.
одарённый, даровитый
Ушанле рвезе. Ушанле шанчызе. Ушанле сӱретче.
1) способность, даровитость, одарённость
Тиде рвезе моло деч ушанлыкше дене ойыртемалтеш.
2) премудрость
Кужу курымым илен эртарыше коча ушанлыкше дене ойыртемалтеш.
мудро, умно
Кугезе-влакын кумыл шапым шке кумылем дене таҥленам. Да тугак вуйдымын, ушанлын мый иленам ик пагытлан (В.К.)
1) умник, умница
Ушанче рвезе. Ушанче ӱдыр.
2) премудрый
Ушанче юрдий. Ушанче шоҥгыеҥ.
походить, быть похожим
Эрге шукыж годым ачажлан, ӱдыр аважлан ушата (ММ)
умнеть, поумнеть
Икшывем-влак ий еда ушаҥыт.
надоумить; научить, вымуштровать, выдрессировать
Тышке толаш мыйым йолташем ушаҥдарыш. Тиде мемнан гай провинциал-влакым ушаҥдарыме, аспирант-влакым воспитатлыме урок лийын (Пӱр.)
интеллект, умственные способности; духовность
Тиде рвезын ушвийже пеш уло. Серге ‒ кугу ушвиян рвезе.
вдохновение, творческий порыв (РМС)
Поэтым ушволгалтыш авалтыш.
наизусть
Почеламутым ушгыч каласкалаш.
1) союз
Совет Ушем. Европо Ушем. Эрыкан Элла Ушем (СНГ). Йӱдвел-Атлантик ушем.
2) общество (организация)
Шанчызе ушем. Мер ушем. Садче ушем. Колызо ушем. Спорт ушем. Композитор ушем. Писатель ушем.
3) объединение
Коммерсант ушем. Акционер ушем. Йӧндартыш ушем.
комбинировать, соединять
Нине наста-влакым тӱрлӧ семын ушемдылаш лиеш.
сочетать, совмещать
Теорий ден практикым ушемлаш. Марий йылмыште шуко йоҥйӱк пырля ушемлалт огыт керт.
союзник; союзный
Кокымшо тӱнямбал сар годым Америке СССР-ын ушемчыже лийын.
ушемче кугыжаныш союзное государство
в уме; наизусть, устно
Ушеш шарнаш. Ушеш шотлаш. Шукемдыме таблицым кажне еҥ ушеш палышаш. Правилым ушеш палыман.
ушеш кончаш представиться, представляться
Ончыкылык илышашем ушешем кончыш.
ушеш ужаш представить, представлять
Шинчамым кумышымат, идалык ончыч лийшым ушеш ужым.
умалишённый
Ушкайыше-влакым эмлыме пӧрт. Ӱдыр ушкайышыла воштылаш тӱҥале.
говядина
Кевытыште ушкалшылым нальым.
умопомрачительный
Тыгай мутерым ямдылаш да лукташ ‒ ушколтышо паша (Пӱр.)
воображение
Йӧратен модмо сӱретым ончыктымо дене ушкончышым шокшемдаш манын возымо почеламут поэзийым ӱлыкӧ веле шында (Г.С.)
сумасшедший
Мом ушкӱрылтшӧ семын ойлышт шинчылтат?
умничать, мудрствовать
Мемнан дене ик шанчызе уло, эре ушланаш тӧчен коштеш.
головоломка
Ушлугышым кычал шинчем.
место соединения, соединение, стык
Корно ушнык. Эҥер ушнык. Рельс ушныкышто вагон орава шолткыктымо йӱк шокта.
новорождённый
Ушочыш аза. Ушочыш-влакым посна палатеш вераҥдышт.
замысел, задумка
Ушпого лыҥ, возаш веле ит ӧркане (МЭ). Ялеш лӧзаҥын лыҥ ушпого (МЭ)
умопомрачение
Мемнан ик шымлызына ушпудыранымаш дене йӧслана.
умозаключение
Ойлымашыже гыч коеш: тыгай ушпунчал дене келшаш лиеш.
творение, творчество, продукт творчества
Композиторын ушсаскаже тудын мурылаштыже кодын (Онч.)
воссоединение с кем-чем-л.
Марий кундемын Россий дене уштаралтмыже. Уштаралтмаште ‒ калыкын вийже.
развивать, умножать, двигать вперёд
Пел ӱшан дене, пел кумыл дене, пеле шинчымаш дене пашам уштараш йӧсӧ (В.К.)
дополнение; дополнительный
‒ Кушан тудым ужынат? ‒ лие уштартыш йодыш (Ф.М.)
рассудок
Уштептерым йомдараш. Уштептерже пыташ тӱҥалын.
бестолочь; бестолковый
Тый мо, уштымвуй улат аман?
расстояние
Кок ял коклаште вич меҥге уштыш.
1) слагаемое мат.
Ушыкым вашталтен шындыме дене суммо ок вашталт.
2) соединение хим.
Химийысе ушык-влак.
прийти в сознание, прийти в себя
Олымбалне кийыше еҥ ушым нале.
О сайте
Инструкция