терминов: 33420
страница 508 из 669
разрабо́тать
сов. что
1. (обрабатывая, сделать пригодным для пользования; устроить) ямдылаш, ворандараш
    разработать парк паркым ворандараш
2. (тщательно, во всех деталях подготовить) ышташ, ямдылаш, шымлаш
    завод разработал и освоил электродвигатель завод электродвигательым ыштен да пашаш колтен
    разработать новую тему у темым шымлаш
    глубоко разработать келгын шымлаш
3. (привести в состояние, отвечающее техническим или профессиональным требованиям; заставить нормально работать) тӧрландараш
    разработать голос йӱкым тӧрландараш
4. (обрабатывая, возделывая, сделать пригодным для чего-н.) кӱнчен лукташ
разрабо́тка
ж.
1. ямдылымаш, ворандарымаш
2. ыштымаш, ямдылымаш, шымлымаш
3. обычно мн. разрабо́тки (соображения, расчёты, указания при работе над чем-л., при подготовке какого-л. вопроса) разработко
    методические разработки методике разработко
4. (способ добычи полезных ископаемых) кӱнчен лукмаш
    разработка угля мландышӱйым кӱнчен лукмаш
разра́внивать
несов. см. разровня́ть
разража́ться
несов. см. разрази́ться
разрази́ться
сов.
1. (о грозе, буре и т.п.) тӱҥалаш, тарванаш, ылыжаш
    в 1941 году разразилась война 1941 ийыште сар ылыже
2. перен.:
    разразиться смехом чот воштылаш тӱҥалаш (утен каен воштылаш)
    разразиться бранью чот вурседылаш тӱҥалаш
разраста́ться
несов. см. разрасти́сь
разрасти́сь
сов.
1. (кушкын) шарлаш, шарлалташ, одарланаш, одараҥаш, оргажаҥаш, атыланаш; талышнаш, пошаш
    кусты разрослись вондер шарлен
2. перен. шарлаш, кушкаш, кугемаш, шукемаш кумдаҥаш
    город разросся ола кушкын (кугемын)
3. (усилиться, распространиться) талышнаш, талемаш
    гнев разрастался шыде кугемын
разреве́ться
сов. разг.
1. (начать реветь) ломыжаш (мӱгыраш, урмыжаш) тӱҥалаш
2. (начать плакать) шорташ (магыраш, варгыжаш) тӱҥалаш, шортын колташ
разреди́ть
сов. что (сделать реже, малочисленнее) шуэмдаш
разреди́ться
сов. (стать реже) шуэмаш
разрежа́ть(ся)
несов. см. разреди́ть, разреди́ться
разрежа́ть(ся)
несов. см. разреди́ть, разреди́ться
разрежённый
прил. (менее частый) шуэ, шуэмдыме
разре́з
м.
1. (действие) пӱчмаш, пӱчкын ойырымаш, шулмаш
2. (порез) пӱчмӧ вер
3. (сечение) пӱчкын ончыктымаш
    продольный разрез кутынекла пӱчкын ончыктымаш
І
разре́зать
сов. что
1. (разделить на части чем-л. режущим) пӱчкаш, пӱчкедаш, пӱчкын ойыраш, шулаш
    разрезать арбуз на две половинки арбузым пелыгыч пӱчкаш
    разрезать хлеб киндым шулаш
2. (резко прозвучать, раздаться в воздухе) кӱрлаш, печкалтараш, шелаш, шергылтараш
    тишину разрезал крик тымыкым кычкырыме йӱк шеле
3. (рассечь какую-л. среду) кораш, корен волаш (каяш)
    разрезать тучи пылым шераш
    молния разрезала небесную синь волгенче кавам корен волен
4. (пролегая, разделить собой на части) шелаш, каташ
    канал разрежет город на части канал олам ужашлан шелеш
5. что (покрыть, избороздить кожу лица, тела (о морщинах, шрамах) кораш, шӱдышлаш
    морщины разрезали лоб саҥгам куптыр-влак корат
ІІ
разреза́ть
несов. см. разре́зать
разреша́ть
несов. см. разреши́ть
разреша́ться
несов.
1. см. разреши́ться
2. безл. лиеш
    здесь курить не разрешается тыште шупшаш ок лий
разреше́ние
с.
1. (действие) разрешенийым пуымаш, разрешитлымаш, решитлымаш, решитлалташ, кораҥдымаш
2. (позволение, документ) разрешений
разреши́ть
сов. что
1. также с неопр. (позволить) разрешенийым пуаш, разрешитлаш
    разрешить командировку командировкылан разрешенийым пуаш
2. (найти правильный ответ) решитлаш, ышташ, палаш
    разрешить трудный вопрос неле йодышым решитлаш
    разрешить задачу задачым ышташ
    разрешить загадку туштым палаш
3. (устранить) кораҥдаш
    разрешить затруднение нелылыкым кораҥдаш
разреши́ться
сов.
1. (стать решённым) решитлалташ
    вопрос разрешился йодыш решитлалтын
2. чем и без доп. (закончиться) эрташ, пыташ
    болезнь разрешилась благополучно чер сайын эртен
3. (родить) азам ышташ
4. чем шутл. (создать что-л. (обычно после долгих усилий) шочыкташ
    разрешиться оперой оперым шочыкташ
разрисова́ть
сов. что
1. (украсить рисунком) сӱретлен шындаш (пытараш), сӱретлен сылнештараш
    разрисовать парту партым сӱретлен пытараш
    окно разрисовано морозом йӱштӧ окнашке сӱретлен шынден
2. перен. разг. (представить, изобразить кого-, что-л. в каком-л. виде, красочно, с преувеличением; расписать) чиялтен (кугемден) ончыкташ (сӱретлаш, сынлаш)
    Я тебя так разрисовал, что никуда на работу не возьмут! Мый тыйым тыгайым ончык­тенам, нигушко тыйым пашаш огыт нал!
разрисо́вывать
несов. см. разрисова́ть
разровня́ть
сов. что тӧремдаш, тӧрлаш, тӧрлен шындаш
разро́зненный
прил.
1. (неполный, с недостающими частями) тичмаш огыл, шелме
    разрозненный комплект белья тичмаш огыл вургем комплект
2. (не составляющий с другим (другими) чего-л. целого, единого) тӱрлӧ
    разрозненные чашки тӱрлӧ чайгорка
3. (разъединённый) шала, посна-посна, ойырымо, ойыралтше, шелме, торлышо, лыпте-лапте, тыште-тушто
    разрозненные облака лыпте-лапте пыл
    разрозненные отряды войск войскан посна-посна отрядше-влак
    разрозненные выстрелы тыште-тушто лӱйкалымаш
разро́знить
сов. что
1. (нарушить целостность, единство) шалаташ, шелаш
    разрознить комплект журнала журнал комплектым шалаташ
2. (разъединить, разобщить) ойыраш, шелаш, тораш
разруба́ть
несов. см. разруби́ть
разруби́ть
сов. руаш, руалаш, руэн (руал(ын) ойыраш, шелаш, руэн (падыштен) опташ
    разрубить полено пугомылям шелаш
    разрубить на части пӱчкышлан (ужашлан) руаш (падыштен опташ)
    разрубить шашкой шашке дене руалаш
разруга́ть
сов. кого-что разг. шудалаш, вурсаш, кожгаташ, кожгалтараш, ятлаш, шудал(ын) (вурсен, ятлен) пытараш, кожгатен (кожгатыл(ын) налаш
разруга́ться
сов. с кем и без доп. вурседылын пыташ
    со всеми на свете разругался уло тӱня дене вурседылын пытарен
разрумя́нивать(ся)
несов. см. разрумя́нить, разрумя́ниться
разрумя́нивать(ся)
несов. см. разрумя́нить, разрумя́ниться
разрумя́нить
сов. кого-что чеверташ, йошкарташ
разрумя́ниться
сов. чевергаш, чеверланаш, йошкаргаш, чурийланаш
    лицо разрумянилось от мороза йӱштыштӧ чурий чеверген (йошкарген)
разру́ха
ж. см. разруше́ние
разруша́ть(ся)
несов. см. разру́шить, разру́шиться
разруша́ть(ся)
несов. см. разру́шить, разру́шиться
разруше́ние
с.
1. (по гл. разру́шить) шалатымаш, сӱмырымаш, пытарымаш, ирымаш, шӱтымаш, розмитлымаш, луштарымаш, шолдыртымаш, пужымаш, шӧрымаш
2. (по гл. разру́шиться) шаланымаш, сӱмырлымаш, пудыргымаш, пытымаш, ирлымаш, луштыргымаш, шолдыргымаш, шӧрлымаш
разруши́тельный
прил. шалатыше, сӱмырышӧ, пытарыше, ирыше, розмитлыше, луштарыше, шол­дыр­тышо
    разрушительная сила шалатыше вий
разру́шить
сов. что
1. (руша, ломая, уничтожить) шалаташ, пудырташ, сӱмыраш, пытараш, ираш, шӱташ, розмитлаш
    разрушить мост кӱварым шалаташ
    ферму разрушило ураганом тӱтан мардеж фермым пытарен
2. (ликвидировать, заставить исчезнуть) пытараш, сӱмыраш
    разрушить связи между республиками республик коклаште кылым пытараш
3. (привести в упадок, ввергнуть в тяжёлое (обычно болезненное) состояние) шалаташ, сӱмыраш, пытараш, луштараш, луштырташ, шолдырташ
    война разрушила экономику страны сар элын озан­лык­шым шалатен
4. (нарушить, внести беспорядок во что-л.) пудырташ
    разрушить тишину тымыкым пудырташ
5. (нарушить единство чего-л., тесную связь между членами чего-л.) пужаш, пудыраташ, шалаташ, шӧраш, шолдырташ
    разрушить семейную жизнь еш илышым пужаш
разру́шиться
сов.
1. (развалиться, сломаться) сӱмырлаш, шаланаш, пудыргаш, пыташ, ирлаш
    старый дом разрушился тошто пӧрт сӱмырлен
2. (прийти в упадок) шаланаш, сӱмырлаш, пыташ, луштыргаш, шолдыргаш
    здоровье разрушилось тазалык шолдырген
3. (расстроиться, утратить определённый порядок; нарушиться) пудыргаш, кӱрлаш
    сон разрушился омо кӱрлын
4. (утратить единство) пужлаш, пудыргаш, шаланаш, шӧрлаш, шолдыргаш
    разрушился сплочённый коллектив икоян коллектив шаланен
5. (исчезнуть, не осуществившись, не оправдавшись; рассеяться) пужлаш, пудыргаш, йомаш, шӧрлаш
    планы разрушились план пужлен
    надежды разрушились ӱшан йомын
разры́в
м.
1. (по гл. разорва́ть) кушкедмаш, кушкед(ын) кышкымаш, кӱрлмаш
2. (по гл. разорва́ться) кушкедлымаш, кушкедалтмаш, кӱрышталтмаш, пудештмаш, шаланымаш; кушкедлен (кушкедалтын, кӱрышталтын) пытымаш, вужгалтмаш, шӱтлымаш, рожаҥмаш
3. (место, по которому что-л. разорвано; отверстие, промежуток) кӱрылтыш, кушкедыш, виш
    склеить разрыв на фотографии фотографий кушкедышым лӱмылаш
4. (отсутствие связи) кӱрылтмаш, кыл кӱрылтмаш, кыл кучымым чарнымаш
5. (нарушение взаимосвязи, согласованности между кем-, чем-л.; отсутствие соответствия, пропорциональности между чем-л.) келшен толдымаш
    разрыв между словом и делом ойлымо да паша коклаште келшен толдымаш
6. (промежуток времени между чем-л.) кокла
    между этими письмами разрыв в два месяца нине серыш коклаште кок тылзе кокла
разрыва́ть
І
несов. см. разорва́ть
ІІ
несов. см. разры́ть
разрыва́ться
несов. см. разорва́ться
разрывно́й
прил. воен. (производящий взрыв) пудешт(ары)ше, разрывной
    разрывная пуля пудешт(ары)ше пуля
разрыда́ться
сов. чот шорташ, чот шорташ тӱҥалаш, шортын колташ
разры́ть
сов. что кӱнчаш, кӧргынчаш, пургедаш, кӱнчен (кӧргынч(ын), пургед(ын) пытараш
    разрыть яму лакым кӱнчаш
    разрыть в шкафу все вещи шкафыште уло вургемым пургедын пытараш
разрыхли́ть
сов. что пушкыдемдаш, шӱштырташ, шӱштыраҥдаш, тырмалаш, шуалтараш, вужгаҥдаш
    разрыхлить землю мландым пушкыдемдаш
разрыхля́ть
несов. см. разрыхли́ть
разря́д
І
м. в разн.знач. тӱшка, разряд
    разряд растений кушкыл тӱшка
    столовая первого разряда икымше разрядан кочмывер
    спортсмен первого разряда икымше разрядан спортсмен
    единица второго разряда икымше разрядан единице
ІІ
м.
1. разрядитлымаш, зарядым лукмаш
2. йӱлен пытымаш, шичмаш
разряди́ть
І
сов. кого-что разг. (нарядить) чаплын (моторын, сылнын) чикташ
ІІ
сов. что
1. (оружие) разрядитлаш, зарядым лукташ
    разрядить винтовку винтовкым разрядитлаш
2. физ. разрядитлаш, йӱлалтен пытараш
    разрядить аккумулятор аккумуляторым разрядитлаш
3. перен. (уменьшить напряжённость) лушкыдемдаш, шыпландараш, тыпландараш