терминов: 7134
страница 15 из 143
перее́сть
сов.
1. чего (съесть слишком много) утыжым (утыждене, пеш чот, мӱшкыр тореш кайымеш) кочкаш (кочкын шындаш)
    переесть мороженого и заболеть мороженыйым кочкаш да черланаш
2. что (съесть всё, многое или всех многих) кочкаш, кочкын пытараш
    переесть всю капусту уло ковыштам кочкын пытараш
3. кого разг. (извести друг друга попрёками, ссорами, наставлениями) кочкын (ячен, йыген) пытараш
4. кого разг. (съесть больше других) чыла деч шуко кочкаш
    он кого хочешь переест тудо чыла деч шуко кочкын кертеш
    маленький, а всех переел изи, но чыла деч шуко кочкын
5. что разг. (перекусить что-л.) пурын (пурлын) ойыраш
    пойманный в капкан волк переел себе лапу лӧдышкӧ логалше пире йолжым пурын ойырен
6. что (разъесть, разрушить (о кислоте, ржавчине) кочкаш, йӱлаташ, йӱлалташ, кочкын (йӱлатен, йӱлалтен) пытараш
    кислота переела кислота кочкын
перее́хать
сов.
1. (через что-л.) вончаш
    переехать на лодке пуш дене вончаш
2. (переселиться) куснаш, куснен каяш (толаш), кусаралташ
    переехать в новый дом у пӧртыш куснаш
3. кого-что (раздавить) тошкаш, тошкен каяш (эрташ)
    переехать кошку пырысым тошкен каяш
4. разг. (приступить к чему-л. другому, приниматься за что-л. иное) куснаш, кусаралташ
    разговор переехал на другую тему мутланымаш вес темышке кусныш
пережа́ривать(ся)
несов. см. пережа́рить, пережа́риться
пережа́ривать(ся)
несов. см. пережа́рить, пережа́риться
пережа́рить
сов. что
1. (слишком сильно) утыжым (утыждене, чот, когаргымешке) жаритлаш (пуштылаш, кошташ), когарташ
    пережарить семечки кечшудым утыжым кошташ
2. (многое) жаритлен (пуштылен, коштен) пытараш (ситараш)
    пережарить все котлеты чыла котлетым жаритлен пытараш
3. разг. (поджарить заново, ещё раз) угыч(ын) (уэш(ын), вес пачаш) жаритлаш (пуштылаш, кошташ)
пережа́риться
сов.
1. утыжым (утыждене, чот, когаргымешке) жаритлалташ (пуштылалташ, кошкаш), жаритлалтын (пуштылалтын, кошкен) пыташ
2. разг. (пробыть слишком долго в жарком месте, причинив себе вред; перегреться) солнаш, шокшемаш, шокшешталташ
    пережариться на солнце кечеш солнаш
пережда́ть
сов. кого-что вучаш, вучен эртараш
    переждать дождь йӱр чарнымым вучен эртараш
пережева́ть
сов. что пурын (йоҥыжен) пытараш
пережени́ть
сов. кого (что) шукылан (чылалан) ӱдырым налыкташ, ӱдырым налын пуаш, марлан пуаш, мужыраҥдаш, ешаҥдаш
пережени́ться
сов. ӱдырым налаш, марлан лекташ, мужыраҥаш, ешаҥаш, ешан лияш, ушнаш, ӱдырым налын пытараш, марлан лектын (мужыраҥ(ын), (ешаҥ(ын), ешан лийын, ушнен) пыташ
переже́чь
сов. что
1. (чрезмерно) когарташ, утыжым (утыждене) йӱлаташ (йӱлалташ, шуараш, эҥдаш), когартен (йӱлатен, йӱлалтен) колташ
    пережечь кофе кофем когарташ
    пережечь кирпич кермычым утыждене шуараш
    пережечь телевизор телевизорым йӱлалтен колташ
2. разг. (израсходовать слишком много, больше отпущенной нормы (топлива, электрической энергии) утыжым (утыждене) йӱлаташ, йӱлалташ (йӱлатен, йӱлалтен пытараш)
    пережечь электроэнергию электровийым утыждене йӱлаташ
3. разг. (обжечь, повредить (огнём, горячим, едким) когарташ, йӱлаташ, йӱлалташ, эҥдаш
    пережечь крапивой нуж дене когарташ
    пережечь кислотой кислота дене йӱлаташ
4. разг. (действием огня или чего-л. едкого разделить надвое) йӱлатен (йӱлалтен, когартен, эҥден) кӱрлаш (шелаш, пайлаш)
    пережечь проволоку кӱртньывоштырым йӱлалтен кӱрлаш
5. (сжечь всё) йӱлатен (йӱлалтен) пытараш
6. (переработать) йӱлатен (йӱлалтен) савыраш
    пережечь дрова на уголь пум шӱйыш йӱлалтен савыраш
пережёвывать
несов.
1. см. пережева́ть
2. перен. тӱяш
    пережёвывать известные истины чылалан палыме чыным тӱяш
пережива́ние
с. тургыжланымаш, ойганымаш, ойгырымаш, шӱм-чон йӱлымаш, йӧсланымаш
    тяжёлые переживания пеш чот тургыжланымаш
пережива́ть
несов.
1. см. пережи́ть
2. (испытывать волнение, беспокойство в связи с чем-л.; нервничать по поводу чего-л.) тургыжланаш, тургыжаш, азапланаш, пуштыланаш, пушланаш, каньысырлаш, каньысырланаш, каньысырешташ, чытамсырланаш, колянаш, кожганаш
    переживать за ребёнка йоча верч тургыжланаш
3. (мучиться, страдать по какому-н. поводу) йӧсланаш, ойгыраш, орланаш
    поссорился с женой, теперь переживает ватыже дене вурседылын, ынде ойгыра
пережига́ть
несов. см. переже́чь
пережида́ть
несов. см. пережда́ть
пережито́е
с. илен (чытен, туркен, тӱсен) эртарыме, ужмо-чытыме
пережи́ток
м. коса, куча
    искоренить вредные пережитки осал косам пытараш
пережи́точный
прил. амызе, акрет, тошто, амызе (акрет, тошто) годсо
    пережиточные явления амызе кончыш
пережи́ть
сов. кого-что
1. (прожить дольше кого-чего-н.) шукырак (кужунрак) илаш
    пережить свою жену шке вате деч шукырак илаш
2. (прожить, просуществовать во время каких-л. важных событий, подвергаясь опасности быть уничтоженным или перенося тяготы жизни, подвергнуться чему-л.; испытать какие-л. процессы, явления) чыташ, туркаш, чытен (илен, туркен) лекташ (эртараш), ужаш
    пережить голодные годы шужымо ийла годым илен лекташ
3. разг. (испытать какое-л. чувство, ощущение, состояние) чытен лекташ, ужаш
    пережить боль корштымым чытен лекташ
    пережить наслаждения ракатым ужаш
4. (найти в себе силы перенести что-л., выдержать, вытерпеть) чыташ, туркаш, тӱсаш, чытен (илен, туркен, тӱсен) лекташ (эртараш)
    пережить большое горе кугу ойгым чыташ
    пережить издевательство игылтмым чытен лекташ
5. театр. (проникнуться мыслями и чувствами внутреннего мира персонажа (пьесы, фильма и т.п.), сосредоточиться мыслями, чувствами на чём-л.) шке гоч колташ
    чтобы понять роман, надо пережить его в душе романым умылаш, тудым шке чон гоч колташ кӱлеш
6. разг. (прожить, просуществовать какой-л. срок, время) илаш, илен лекташ
    больной едва ли переживёт ночь черле йӱдым илен ок лек дыр
пережо́г
м.
1. когартымаш, утыжым (утыждене) йӱлатымаш (йӱлалтымаш, шуарымаш, эҥдымаш), когартен (йӱлатен, йӱлалтен) колтымаш
    пережог электроэнергии электровийым утыждене йӱлалтымаш
2. разг. (перерасход (топлива, электрической энергии) утыжым (утыждене) йӱлатымаш, йӱлалтымаш (йӱлатен, йӱлалтен пытарымаш)
    пережог дров пум утыждене йӱлатымаш (йӱлалтымаш)
перезабы́ть
сов. кого-что разг. монден пытараш
    он перезабыл всё тудо чыла монден пытарен
перезаряди́ть
сов. что
1. (зарядить, вложив заряд или патрон в огнестрельное оружие заново, снова) угыч(ын) (уэш(ын) шӱшкаш (татылаш), угыч(ын) (уэш(ын) шӱшкын (татылен) шындаш
    перезарядить ружьё пычалым угыч(ын) шӱшкаш
2. (изменить электрический заряд какого-л. тела, прибора) угыч(ын) (уэш(ын) зарядитлаш
    перезарядить аккумулятор аккумуляторым угыч(ын) зарядитлаш
3. (подготовить какой-л. аппарат, прибор к повторной работе) угыч(ын) зарядитлаш
    перезарядить фотокамеру фотокамерым угыч(ын) зарядитлаш
перезаря́дка
ж.
1. угыч(ын) (уэш(ын) шӱшмаш (татылымаш), угыч(ын) (уэш(ын) шӱшкын (татылен) шындымаш
2. угыч(ын) (уэш(ын) зарядитлымаш
перезаряжа́ть
несов. см. перезаряди́ть
перезва́нивать
несов.
1. см. перезвони́ть
2. (звонить, попеременно перебирая все колокола, издавать попеременно или одновременно звон (о колоколах, колокольчиках) чаҥым алмаш-алмаш (алмашлен, алмашла, алмаштен, рат дене) кыраш, оҥгыр (йыҥгыр) дене алмаш-алмаш (алмашлен, алмашла, алмаштен, рат дене) йыҥгыр­таташ, йӱкланаш
    перезванивать во все колокола чыла чаҥым алмаш-алмаш кыраш
    колокольчики на дуге перезванивают пӱгӧ оҥгыр-влак йӱкланат (алмаш-алмаш йыҥгыртатат)
3. (попеременно звенеть, ударяясь обо что-л. или друг о друга, звенеть чем-л., ударяя одно о другое, задевая одно другим) йӱкланаш, йыҥгыртаташ, мураш, мурыкташ, мурыктылаш, чыҥгыртаташ
    сосульки перезванивают ийсӱс чыҥгыртата
    перезванивать посудой кӱмыж-совлам мурыктылаш
перезва́ниваться
несов.
1. разг. (звонить время от времени друг другу по телефону) жапын-жапын (южгунам) ваш йыҥгырташ
    перезваниваться с приятелем йолташ дене жапын-жапын ваш йыҥгырташ
2. (попеременно или одновременно с кем-л. производить звон (звонком, колокольчиком, колоколом и т.п.) йыҥгыртаташ, йыҥгыртатылаш, йыҥгырым пуэ­даш (пуэдылаш, рӱзаш, рӱзкалаш), кыраш
    трамваи перезваниваются на перекрёстках корнывожышто трамвай-влак ваш йыҥгыртатылыт
перезво́н
м. чаҥым алмаш-алмаш (алмашлен, алмашла, алмаштен, рат дене) кырымаш, оҥгыр (йыҥгыр) дене алмаш-алмаш (алмашлен, алмашла, алмаштен, рат дене) йыҥгыртатымаш, йӱкланымаш, йыҥгыртатылмаш, йыҥгырым пуэдымаш (пуэдылмаш, рӱзымаш, рӱзкалымаш), чаҥ кырыме йӱк
перезвони́ть
сов.
1. (звонить по телефону заново, ещё раз) угыч(ын) (уэш(ын) йыҥгырташ
2. разг. (звонить по телефону всем, многим) йыҥгырташ, йыҥгыртен пытараш
    перезвонить всем друзьям чыла йолташлан йыҥгыртен пытараш
перездоро́ваться
сов. (о многих) саламлалташ, саламласаш, сайласаш, саламлалт(ын) (саламласен, сайласен) лекташ
    перездороваться с гостями уна-влак дене саламлалташ
перезимова́ть
сов.
1. (провести где-л. зиму, остаться где-л. на зиму, прожив зиму, остаться живым) телым эртараш (илен лекташ)
    перезимовать в деревне телым ялыште эртараш
    перезимовали, можно жить дальше телым илен лекме, умбакыже илаш лиеш
2. (выдержать, перенести зимние холода (о животных, растениях) теле йӱштым чыташ (туркаш, тӱсаш), теле йӱштым чытен (туркен, тӱсен) лекташ
    яблони погибли, не смогли перезимовать олмапу-влак кылменыт, теле йӱштым чытен огытыл
перезимо́вка
ж.
1. телым эртараш (илен лекташ)
2. теле йӱштым чытымаш (туркымаш, тӱсымаш), теле йӱштым чытен (туркен, тӱсен) лекмаш
перезнако́мить
сов. кого разг. палдараш, палымым ышташ, палдарен (пылымым ыштен) лекташ (пытараш)
перезнако́миться
сов. палыме лияш, палласаш, палыме лийын (палласен) пыташ
перезрева́ть
несов. см. перезре́ть
перезре́лость
ж. утыжым (утыждене, моткоч чот) кӱмаш (шумаш)
перезре́лый
прил. (чрезмерно зрелый; переспелый, утративший лучшие свойства) утыжым (утыждене, моткоч чот) кӱшӧ (шушо)
перезре́ть
сов. (стать чрезмерно зрелым; переспеть) утыжым (утыждене, моткоч чот) кӱаш (шуаш)
    ягоды перезрели емыж утыждене кӱын
переигра́ть
сов.
1. что (заново) угыч(ын) (уэш(ын, эше ик гана) модаш (шокташ, шокталташ, йогалтараш), угыч(ын) (уэш(ын) эше ик гана) модын (шоктен, шокталтен, йогалтарен) ончыкташ (пуаш, налаш)
    переиграть знакомые мелодии палыме семым угыч(ын) шокташ
    переиграть пьесу пьесым угычын модын ончыкташ
2. что разг. (решить заново, по-иному) вес семын шонен пышташ (пунчалаш), вес семын ышташ, вашталташ, весемдаш
    переиграть план действий паша радамым весемдаш
3. что (многое, всё) модын пытараш
    переиграть все игры чыла модыш дене модын пытараш
4. разг. (поиграть слишком долго, сверх меры до усталости, утомления) утыжым (утыждене, нойымешке, ярнымешке, ноен (ярнен) пытымешке) модаш
    ребёнок переиграл йоча утыждене модын
5. разг. (сыграть лучше, чем другие, победить в игре) модын налаш (сеҥаш)
    переиграть в карты всех домашних картла уло ешым модын сеҥаш
6. (сыграть роль ненатурально, аффектированно, чрезмерно подчёркивая что-л., проявлять в поведении неестественность, наигранность) тӱргоч модаш (колташ), тӱргочтараш
    один из актёров явно переиграл ик актёр тӱргоч модо (модын)
    переиграть в общении с начальством начальстве дене мутланымаште тӱргоч колташ
переи́грывание
с.
1. угыч(ын) (уэш(ын, эше ик гана) модмаш (шоктымаш, шокталтымаш, йогалтарымаш), угыч(ын) (уэш(ын) эше ик гана) модын (шоктен, шокталтен, йогалтарен) ончыктымаш (пуымаш, налмаш)
2. вес семын шонен пыштымаш (пунчалмаш), вашталтымаш, весемдымаш
3. модын пытараш
4. утыжым (утыждене, нойымешке, ярнымешке, ноен (ярнен) пытымешке) модмаш
5. модын налмаш (сеҥымаш)
6. тӱргоч модмаш (колтымаш), тӱргочтарымаш
переи́грывать
несов. см. переигра́ть
переизбира́ть
несов. см. переизбра́ть
переизбра́ние
с. угыч(ын) (уэш(ын) сайлымаш (ойырымаш, шогалтымаш), угыч(ын) (уэш(ын) сайлен (ойырен) шогалтымаш
переизбра́ть
сов. кого-что в разн.знач. угыч(ын) (уэш(ын) сайлаш (ойыраш, шогалташ), угыч(ын) (уэш(ын) сайлен (ойырен) шогалташ
    переизбрать президиум вуйверым (президиумым) угыч сайлаш
переиздава́ть
несов. см. переизда́ть
переизда́ние
с.
1. (действие) угыч(ын) (уэш(ын) савыктымаш (печатлымаш, лукмаш), угыч(ын) (уэш(ын) савыктен (печатлен) лукмаш
2. (книга) угыч(ын) (уэш(ын) савыктен (печатлен) лукмо книга, переизданий
переизда́ть
сов. что угыч(ын) (уэш(ын) савыкташ (лукташ, печатлаш), угыч(ын) (уэш(ын) савыктен (печатлен) лукташ
    переиздать книгу книгам угыч(ын) савыкташ
переименова́ние
с. у семын лӱмдымаш (лӱмлымаш), у лӱмым пуымаш
    переименование города олам у семын лӱмдымаш (олалан у лӱмым пуымаш)
переименова́ть
сов. кого-что у семын лӱмдаш (лӱмлаш), у лӱмым пуаш
переименова́ться
сов. у семын лӱмдалташ, у лӱмым налаш