ж. (мн.ч. зори)
1. ӱжара
утренняя заря эр ӱжара
вечерняя заря кас ӱжара
на заре ӱжара дене
2. перен. тӱҥалтыш
на заре новой жизни у илыш тӱҥалтышыште
◊ от зари до зари эр гыч кас марте
ни свет ни заря тӱл-дӱл денак, пеш эр
сов. что
1. татылаш, шӱшкаш
зарядить ружьё пычалым шӱшкаш
2. эл. зарядитлаш
зарядить батарею батарейым зарядитлаш
ж. зоол. шыжыгайык, чечкемыш
сов.
1. что чем (растениями) шындаш
2. кого за что разг. (за работу и т.п.) шындаш
3. что во что разг. (глубоко воткнуть) пуртен шындаш
засадить топор в бревно товарым пырняш пуртен шындаш
прич. в знач.прил. шораҥден пытарыме, шораҥ(ын) пытыше
сов. что шораҥдаш, шораҥден пытараш
сов. шораҥаш, шораҥ(ын) пыташ
сов. что сакыраҥдаш, сакырым оптен шындаш
засахарить фрукты емыжым сакыраҥдаш
сов. сакыраҥаш
мёд засахарился мӱй сакыраҥын
Ⅰ
сов. что (зажечь) чӱкташ
засветить свечу сортам чӱкташ
Ⅱ
сов. что фото локтылаш, волгалтараш
засветить плёнку плёнкым локтылаш
нареч. волгыдын(ак)
выехать засветло волгыдын(ак) лектын каяш
сов. что и без доп. шӱшкаш тӱҥалаш, шӱшкалтен колташ
м.
1. (действие) ӱдымаш
2. (посеянное зерно) ӱдымӧ пырче
3. (засеянная площадь) ӱдымӧ вер
сов. кого-что секретныйым ышташ
с. илаш тӱҥалмаш, илаш пуртымаш, илаш кусарымаш
сов. что
1. (населить) илаш пурташ
2. (поселиться) илаш тӱҥалаш
прич. в знач.прил. шуко калыкан
заселённый район шуко калыкан район
сов. разг.
1. за что и с неопр. (приняться) шинчаш; пижаш
засесть за работу пашаш пижаш
засесть за книги книгам лудаш шинчаш
2. (где-либо) шинчылт(ын) эртараш
засесть дома мӧҥгыштӧ шинчылт эртараш
3. (спрятаться) шылын шинчаш
4. (застрять) пижын шинчаш
пуля засела в ноге йолеш пуля пижын
ж.
1. (зарубка) лодем, пале
2. (рана на ноге лошади) сусыр
Ⅰ
сов.
1. что (сделать зарубку) лодаш, палым ышташ
засечь дерево пушеҥгым лодаш
2. что (зафиксировать) палемдаш
засечь время жапым палемдаш
3. что (поранить ногу — о лошади) йолым сусырташ
Ⅱ
сов. кого (до смерти) пуштмешке кыраш
сов. что ӱдаш, ӱден шындаш (пытараш)
засеять поле под яровые пасуэш икияшым уден шындаш
сов. разг. (долго просидеть) шинчен эртараш, шинчылт(ын) эртараш
засидеться за работой до утра эр марте паша дене шинчылт эртараш
засидеться в гостях унала каен шинчылт эртараш
м. разг. полдалге койыш
у него бывают заскоки тудын полдалге койыш лиеда
прил. коштыра, коштыраҥше, коштыргышо
заскорузлые руки коштыраҥше кид
сов. кого-что колташ (мӱндыркӧ але йоҥылыш)
заслать в дальние края мӱндыр верлашке колташ
заслать письмо не по адресу письмам адрес почеш огыл колташ
сов. шинчавӱд налаш
глаза заслезились шинча йыр вӱд налын
м.
1. авыртыш
заслон от ветра мардеж деч авыртыш
2. воен. заслон
сов. кого-что
1. (закрыть собой) петыраш
туча заслонила солнце пыл кечым петырен
2. (для защиты) петыраш, авыраш
заслонить лицо от удара шӱргым перыме деч петыраш
сов. (для защиты) петыралташ, авыралташ
заслониться рукой от удара перыме деч кид дене петыралташ
ж. коҥга петыртыш
закрыть печь заслонкой коҥгам петыраш
сов. что сулен налаш
заслужить награду наградым сулен налаш
сов. кого-что колышташ, колышт(ын) налаш
заслушать доклад докладым колышташ
сов. кем-чем и без доп. чот колышташ
несов. во что ончаш, ончышташ
несов.
1. смотри: засмотреться
2. на кого-что разг. кӧранен ончаш
сов. кого-что разг. воштыл(ын) пытараш, койдарен пытараш
сов. на кого-что уло кумыл дене ончаш
прил. лумаҥше, лум дене леведалтше
сов. кого-что сниматлаш
заснять фильм фильмым сниматлаш
м. тӱкӧ
запереть дверь на засов омсам тӱкӧ дене петырен шындаш
м.
1. (действие) шинчалтымаш
засол грибов поҥгым шинчалтымаш
2. (качество соления) шинчалтыме
вкусный засол тамлын шинчалтыме
сов. что шинчалташ, шинчалтен шындаш
засолить огурцы киярым шинчалташ
сов. шинчалгаш, шинчалаҥаш