Малый русско-марийский словарь (1999)

1ум

м.
1. уш
    здравый ум таза уш
2. перен. (мыслитель) ушан еҥ
    лучшие умы человечества айдеме тукымын эн ушан еҥже-влак
    ◊ в уме ушышто
    сходить с ума ушдымо лияш
    и в уме не было ушышто лийын огыл
    прийти на ум ушыш толын пураш
    свести с ума ушдымым ышташ, ушым колташ
    ума не приложу шоненат ом му, умылен ом керт

2умалить

сов. что
1. (уменьшить) иземдаш
умалить вину титакым иземдаш
2. (принизить) волташ, иземдаш
умалить авторитет авторитетым волташ

3умалиться

сов.
1. (уменьшиться) иземаш
2. (принизиться) волаш, иземаш
его авторитет не умалился тудын авторитетше волен огыл

4умалишённый

прил. в знач.сущ. м. (сумасшедший) ушдымо, ораде

5умаслить

сов. кого перен. разг. (склонить) ӱедын савыраш, сымыстараш

6умелец

м. уста еҥ, мастар еҥ

7умело

нареч. моштен, устан
умело взяться за работу пашашке моштен пижаш

8умелый

прил. моштышо, ыштен моштышо, уста
умелые руки уста кид
умелое руководство моштен вуйлатымаш

9умение

с. моштымаш

10уменьшаемое

с. мат. иземдыме (шагалемдыме) числа

11уменьшить

сов. что иземдаш, шагалемдаш

12уменьшиться

сов. иземаш, шагалемаш

13умеренность

ж. икмардалык, икмарда (кокла шотан) лиймаш
умеренность климата климатын икмарда лиймашыже

14умеренный

прил. икмарда, икшотан, кокла шотан
умеренные требования кокла шотан йодмаш

15умереть

сов.
1. колаш
2. перен. (исчезнуть) пыташ, мондалташ

16умерить

сов. что иземдаш, тыпландараш, луштараш
умерить гнев шыдым луштараш

17умертвить

сов.
1. кого-что (убить) пушташ
2. что (лишить жизненности) пытараш, шиждымым ышташ
умертвить нерв нервым шиждымым ышташ

18умерший

прил. в знач.сущ. м. колышо

19уместить

сов. кого-что вераҥдаш, шыҥдараш, пурташ
уместить все книги в шкаф чыла книгам шкафыш вераҥдаш

20уместиться

сов. вераҥаш, верланаш, шыҥаш, пураш

21уместно

нареч. келшен толшын, шотлан толшын

22уместный

прил. келшен толшо, шотлан толшо
уместный вопрос шотлан толшо йодыш

23уметь

несов. мошташ
уметь плавать ийын мошташ

24умиление

с. кумыл тодылтмаш

25умилить

сов. кого кумыл(ым) тарваташ (тодылаш)

26умилиться

сов. кумыл тарванаш (тодылташ)

27умилённый

прич. в знач.прил. кумыл тодылтшо, кумыл тодылтшан

28умирающий

прич. и в знач.сущ. м. колен кийыше, колаш вочшо

29умнеть

несов. ушанаш, ушан лияш

30умно

нареч. моштен, ушанын
он поступил умно тудо моштен ыштен

31умножить

сов. что
1. мат. шукемдаш
2. (увеличить) шукемдаш, ешараш
умножить достижения производства производствын сеҥымашыжым шукемдаш

32умножиться

сов.
1. мат. шукемдалташ
2. (увеличиться) шукемаш, ешаралташ

33умный

прил. ушан

34умозаключение

с. иктешлен каласымаш

35умолить

сов. кого-что сӧрвален савыраш

36умолк

употребляется лишь в составе выражений:
говорить без умолк:у лым лийде (чарныде) ойлаш

37умолкнуть

сов. тыпланаш, шыпланаш

38умолчать

сов. о ком-чём каласыде (ойлыде) кодаш, шылташ

39умолять

несов. кого сӧрвалаш

40умопомешательство

с. уш пудыранымаш, уш кайымаш

41умопомрачение

с. уст. уш пудыранымаш, уш кайымаш
◊ до умопомрачения уш кайымеш(ке)

42уморить

сов. кого-что разг.
1. (погубить) пытараш, пушташ
2. (крайне утомить, измучить) нойыктараш, улныктараш
3. (сильно насмешить) улнымешке воштылташ

43умориться

сов. разг. (устать) чот нояш, улнаш

44умственный

прил. уш
умственная работа уш паша
работники умственного труда уш пашам ыштыше еҥ-влак

45умудрённый

прил. шуко шинчыше (палыше)
умудрённый опытом опытлан кӧра шуко палыше

46умчать

сов. кого-что чымыкташ, писын наҥгаяш
лошади умчали седока имне-влак шинчыше еҥым писын наҥгаеныт

47умчаться

сов.
1. (быстро убежать, уехать) шикшалташ, чымалташ
2. перен. (промелькнуть — о времени) эрташ, эртен каяш

48умысел

м. шонымаш, шоныш
    злой умысел осал шонымаш
    ◊ сделать с умыслом лӱмын ышташ
    без умысла лӱмын огыл

49умыть

сов. кого-что шӱргым мушкаш
◊ умыть руки кораҥаш, шылаш

50умыться

сов. шӱргым мушкаш