ж. папирос
пачка папирос папирос пачка
курить папиросу папирос куритны
-ая, -ое
папирос (в функции опр.)
папиросная бумага папирос бумага
папиросный дым папирос тшын
папиросная фабрика папирос вӧчан фабрика
м.
1) папирус (тропикса эжӧр сяма быдмӧг)
2) папирус (папирусысь бумага)
3) папирус бумага вылын киӧн гижӧмторъяс
изучать, читать папирусы лыддьыны папирусъяс
ж.
1) папка
картонная папка картон папка
папка для бумаг бумага папка
папка с делами кабала тыра папка
вшивать бумаги в папку кабалаяс вурлыны папкаӧ
2) уст. картон корка
книга в папке картон коркаа небӧг
с. нескл. папье-маше (бумагаысь, картонысь, гипсысь, лемысь, крахмалысь личкӧмтор)
игрушка из папье-маше папье-машеысь чача
Ⅰм.
1) ру
водяной пар ва ру
серные пары истӧг сир ру
обогревать паром руӧн шонтыны
напускать пар варуасьны, варузьыны, руасьны; руавны
подержать над паром, подогреть паром руӧдны
изо рта идёт пар вомысь ру петӧ
стоит как столб, горит огнём, но нет ни жару, ни пару загадка сулалӧ сюръя моз, ломтысьӧ биӧн, жар ни ру абу
2) разг. ӧд
поддать пару ӧд сетны
в бане пару не хватает пывсянас ӧдйыс этша
◊ вольный пар ӧдъя пач
◊ задать пару кому ёсьтӧдлыны, ёна пинявны, яшмӧдлыны
◊ на всех парах зэв ӧдйӧ (мунны)
◊ с лёгким паром! пывсин-пӧлясин!
Ⅱм. с.-х. пар, коськӧм
занятой пар кӧдзӧм коськӧм
зелёный пар ёгзьӧм, турунзьӧм коськӧм
чистый или чёрный пар ёгтӧм коськӧм
взмёт пара пар бергӧдӧм
двоить пар коськӧм мӧд пӧв гӧрны
оставить под пар коськӧмӧ кольны
пахать пар пар гӧрны
ж.
1) гоз
пара вёдер ведра гоз
пара веников корӧсь гоз
пара рукавиц кепысь гоз
пара за парой гозйӧн-гозйӧн
пара слов кыв-мӧд
соединить в пару гозйӧдны
идут парами локтӧны гозйӧн-гозйӧн
2) кыка вӧв
ехать на паре кыка вӧлӧн мунны
запрячь парой кыкӧн доддявны
пахать на паре лошадей кыка вӧлӧн гӧрны
3) костюм пара
сшить пару (брюки и пиджак или юбку и жакет) костюм пара вурны
4) кыкӧн
неразлучная пара кык янсӧдчывтӧм; ӧти гӧгъя
супружеская пара гозъя
5) (в функции сущ. пара ж.) пӧв, перен. путшпӧв, диал. гоз пӧв
найти пару корсьны аслыд пӧв
я тебе не пара ме тэныд абу пӧв
6) прост. кык
пара яблок кык яблӧг
7) (мыйкӧ) неуна, некымын
вызвать на пару минут корлыны здук-мӧд кежлӧ
вызвать на пару слов корлыны кыв-мӧд шуны
◊ два сапога пара кыкнанныс нач ӧткодьӧсь; диал. ӧбаӧсь
◊ на пару прост. кыкӧн ӧтлаын
◊ работать на пару кыкӧн уджавны
◊ пара пустяков разг. дуб ва, немтор сулавтӧм
м. юръюкӧд
в книге всего сто параграфов небӧгын сӧмын сё юръюкӧд
прочитать второй параграф лыддьыны мӧд юръюкӧд
м. в разн.знач. парад
военный парад военнӧй парад
физкультурный парад физкультурникъяслӧн парад
участвовать в параде парад вылын вӧвны
ж. лингв. бала
парадигма склонения вежлӧгасян бала
парадигмы спряжения мортасян бала
ж.
1) кыпыдлун
2) тшапитӧм, тшап
парадность речи тшапитӧм сёрни
-ая, -ое
1) кыпыд; вӧччан
парадный костюм вӧччан костюм
2) тшап, тшапитӧм
парадные речи тшапа сёрнитӧм
3) медшӧр
парадный подъезд медшӧр пыранін
4) (в функции сущ. парадное с., парадная ж.) медшӧр пыранін медшӧр кильчӧ
м. книжн. лӧсявтӧмтор, чайттӧмтор
говорить парадоксами висьтавны лӧсявтӧмторъяс
-ая, -ое
1) лӧсявтӧм, скодиттӧм, эскыны позьтӧм
парадоксальный вывод лӧсявтӧм кывкӧртӧд
2) шензьӧдана, тешкодь, вӧвлытӧм
парадоксальный случай шензьӧдана вӧвлӧмтор
м.
1) биол. зоол. паразит
паразиты растений быдмӧг нёнялысь-йирысь гут-гаг
2) презр. дась нянь сёйысь, йӧз сьылі вылын пукалысь (ӧшалысь)
3) перен. презр. нартитысь, вир юысь
-ая, -ое
книжн.
1) паразитъясӧн паськӧдан
паразитарные болезни паразитъясӧн паськӧдан висьӧмъяс
2) паразитъяслы лӧсялан
паразитарное существование паразитъяслы лӧсялан олӧм
м.
1) биол. зоол. паразиталӧм, мӧд вир-яй тшӧт весьтӧ олӧм
2) перен. дась нянь сёйӧм, йӧз тшӧт весьтӧ олӧм, йӧз сьылі вылын пукалӧм (ӧшалӧм)
3) перен. нартитӧм, вир юӧм
несов.
1) паразитавны
вошь паразитирует на теле человека той паразиталӧ морт вывтыр вылын
2) книжн. йӧз сьылі вылын ӧшавны, йӧз тшӧт весьтӧ овны
ж. то же, что: паразит во 2 знач.
сов. и несов. кого-что
1) парализуйтны
его парализовало безл. сійӧс паралич жугӧдӧма
рука парализована кисӧ парализуйтӧма
2) перен. дзугны, торкны, сувтӧдны
парализовать противника вӧрӧгӧс дзугны
м. парализуйтӧм, параличӧн жугӧдӧм морт
м. паралич
его разбил паралич сійӧс паралич жугӧдӧма
паралич поразил глазные нервы паралич жугӧдӧма син венсӧ
-ая, -ое
паралича, параличӧн жугӧдӧм
м. ӧткодьлун, орччӧн мунӧм
параллелизм в работе двух учреждений кык йӧзкерка уджын ӧткодьлун
ж.
1) мат. параллель; орчча визь
2) перен. кыктор орччӧдӧм
провести параллель между явлениями орччӧдны кык либӧ унджык лоӧмтор
3) геогр. параллель
нареч. сідзжӧ, тшӧтш; и
параллельно с основной он вёл и другие работы ассьыс медшӧр уджсӧ вӧчигӧн уджаліс и мукӧдлаын
параллельно с работой над стихами Пушкин работал и над прозой кывбуръяс тэчигӧн Пушкин гижис тшӧтш и проза
-ая, -ое
1) мат. вежӧнасьны вермытӧм; орчча
параллельные линии вежӧнасьны вермытӧм визьяс
2) перен. ӧткодь, ӧттшӧтш мунысь
параллельные работы двух органов кык органлӧн ӧткодь удж
параллельные явления ӧткодьторъяс
нареч. гозйӧн-гозйӧн, орччӧн-орччӧн, кыкӧн-кыкӧн
идут парами кыкӧн-кыкӧн локтӧны
ж. паранджа (чужӧм сайӧдысь, тупкысь халат)
м. перилӧ
парапет моста пос перилӧ
м. парафин (мусирысь артмӧдӧм сись сяма)
м. парашют
шёлковый парашют шӧвк парашют
прыгнуть с парашютом парашютӧн чеччыштны
м. спорт. парашютӧн чеччалӧм
м. парашютист, парашютӧн чеччалысь
-ая, -ое
1) парашют (в функции опр.)
парашютная вышка парашютӧн чеччыштанін
парашютное кольцо парашют кольча
2) парашюта
парашютный десант парашюта десант
Ⅰс.
1) пӧжӧм
парение белья кӧлуй пӧжӧм
парение репы сёркни пӧжӧм
2) пывсьӧдӧм, корӧсялӧм
парение ног кок корӧсялӧм
парение ребёнка кагаӧс пывсьӧдӧм
3) пывсьӧм, корӧсясьӧм
после парения бросаемся в чистую воду корӧсясьӧм бӧрын уськӧдчам сӧстӧм юӧ
Ⅱс. шлывгӧм, шевъялӧм, чӧлалӧм
бесшумное парение ястреба варышлӧн шлывгӧм
-ая, -ое
пӧжӧм
пареная репа пӧжӧм сёркни, паренча
◊ дешевле пареной репы зэв донтӧм, грӧш ни кӧпейка оз сулав
м. детина, зон, бурлак, бурлак зон
взрослый парень верстьӧ зон
парни и девушки зонъяс да нывъяс
гулять с парнем зонмасьны
старший сын его уже взрослый парень сылӧн ыджыд пиыс бурлак нин
◊ первый парень на деревне шутл. сиктын медбур зон
◊ свой парень ас морт
с. нескл. заклад
выиграть пари заклад воны
держать пари заклад вартны
м. парик
клоун в парике парика клоун
надеть парик парикасьны
снять парик парик пӧрччыны
м. шырысь
дамский парикмахер анюловӧс шырысь
конкурс парикмахеров шырысьяслӧн конкурс
работать парикмахером уджавны шырысьӧн
ж. шырсянін
открыть парикмахерскую шырсянін восьтыны
постричься в парикмахерской шырсянінын шырсьыны
ж.
1) корӧсясянін, корӧсьӧн пывсянін, небзьӧдчанін
2) спец. пӧжсянін (предприяттьӧын)
-ая, -ое
пӧжсян
парильный чан пӧжсян тшан
ж. разг. сійӧ жӧ, мый: парилка
сов. и несов. книжн. что вештыны, аддзыны паныд кывъяс
парировать возражение паныд кыв вештыны