несов. кого-что
1) мавтны
красить пол джодж мавтны
2) мичӧдны
красить ресницы синлыс мичӧдны
красить пряжу шӧрт мичӧдны
красить холст мичӧдны дӧра
3) мичмӧдны
труд красит человека удж мичмӧдӧ мортӧс
горе не красит посл. шог оз мичмӧд
несов.
1) мавтчыны
она совсем не красится сійӧ дзик оз мавтчы
2) мичӧдсьыны
белое легче всего красится еджыд медся кокниа мичӧдсьӧ
3) разг. лякны
дверь ещё красится ӧдзӧсыс лякӧ на; ӧдзӧсас ляксян на
ж.
1) краска, вап
акварельные краски вап; акварель краска
быстровысыхающая краска ӧдйӧ косьман краска
водостойкая краска ваысь повтӧм краска
лаковая краска лак краска
жёлтая краска виж вап
краска для шерсти вурун мичӧдан вап
окрасить холст краской вапӧн мичӧдны дӧра
эта краска легко сходит тайӧ краскаыс ӧдйӧ вушйӧ
2) (мн.ч. краски) рӧм
нежные краски утренней зари асъя кыалӧн небыд рӧм
яркие краски лета гожся яръюгыд рӧмъяс
3) гӧрд рӧм (чужӧмын)
краска стыда яндзимла гӧрдӧдны
краска сошла с лица чужӧмсьыс гӧрд рӧмыс бӧр кусі
◊ вогнать в краску янӧдны
◊ сгустить (сгущать) краски содтавны, лишнӧй висьтавны
◊ не жалеть красок кывъяс оз ков жалитны; паськыда, бура висьтавны
несов.
1) гӧрдӧдны; банйыны
листья осины краснеют пипу коръяс гӧрдӧдӧны
ягоды начали краснеть вотӧс гӧрдӧдӧ
краснеть от стыда яндзимла гӧрдӧдны
краснеть от смущения полӧмла банйыштны
руки краснеют от холодной воды ки гӧрдӧдӧ кӧдзыд ваысь
2) гӧрдвидзны
на доме краснел флаг керка вылын гӧрдвидзис дӧрапас
в лукошке краснела клюква чуманын гӧрдвидзис турипув
3) перен. яндысьны
краснеть за товарища ёрт понда яндысьны
◊ краснеть до корней волос зэв ёна гӧрдӧдны
несов. гӧрдвидзны
на косогоре краснелась брусника пӧкатын гӧрдвидзис пув
ӧтласа кывъяслӧн воддза юкӧн, кутӧ гӧрд вежӧртас
-ая, -ое
ист. красноармейскӧй, Гӧрд Армияса
м. разг. больгун, лавгысь, вангысь; мича сёрниа; небыд кывъя
с. разг. вангӧм, больгӧм, лавгӧм
не верь его краснобайству эн эскы сылӧн вангӧмлы
-ая, -ое
гӧрдов
сосны с красноватыми стволами гӧрдов пучӧръяса пожӧмъяс
красноватые волосы гӧрдов юрси
солнце красноватое – к потеплению примета гӧрдов шонді – шондӧдӧм водзӧ
м. ист. красногвардееч, гӧрд гвардееч
м. мича (дона) мебель вӧчысь столяр
м. сійӧ жӧ, мый: краснодеревец
-ая, -ее
гӧрд; гӧрд кучика
краснокожие племена гӧрд кучика племяяс (Америкаса индеечьяс йылысь)
-ая, -ое
гӧрд бордъя
краснокрылые утки гӧрд бордъя уткаяс
-ая, -ое
гӧрд чужӧма
толпа краснолицых ребят гӧрд чужӧма зонъяс
-ая, -ое
гӧрд ныра
в ручейке бродили красноносые утки ичӧтик шорын тапикасисны гӧрд ныра уткаяс
-ая, -ое
гӧрд бордъя
краснопёрые рыбы гӧрд бордъя чери
ж.
1) кыв вор, мича сёрни
2) перен. тӧдчӧм, синмӧ шыбитчӧм
-ая, -ое
1) кыв-вора, кыла-вора
красноречивый собеседник кыв-вора вомъёрт
2) перен. синмӧ шыбитчан; бура петкӧдлысь; унатор висьталысь
красноречивый взгляд унатор висьталысь син видзӧдлас
его одежда достаточно красноречива сылӧн паськӧмыс унатор петкӧдлӧ
с. то же, что: красноречивость в 1 знач.
пленять красноречием шемӧсмӧдны мича сёрниӧн; ылӧдлыны мича сёрниӧн
показать всё своё красноречие гӧгӧрбок петкӧдлыны ассьыд кыв-вор
ж.
1) гӧрдлун; гӧрд
краснота лица чужӧмлӧн гӧрдлун
краснота вокруг глаз сингӧгӧрса гӧрд
2) гӧрдӧдӧм, гӧрд пас
краснота в горле горш гӧрдӧдӧм; горшын гӧрд пас (ӧдӧмысь)
-ая, -ое
вира, гӧрд чужӧма; гӧрд бана
краснощёкая девочка гӧрд бана нывка
ж. мед. наля
заболеть краснухой наляӧн висьмыны
-ая, -ое
1) гӧрд; дон, дон гӧрд
красное лицо дон гӧрд чужӧм
красный флаг гӧрд дӧрапас
красная икра гӧрд пӧк
красный перец гӧрд гормӧг
красная книга гӧрд небӧг
красный уголок гӧрд пельӧс
петух с красным гребешком дон гӧрд сорса петук
красная доска гӧрд пӧв
красные войска гӧрд войска
2) (в функции сущ. красные мн.ч.) гӧрдъяс
красные воевали против белых гӧрдъяс тышкасисны еджыдъяслы паныд
3) нар.-поэт. мича
красная девушка мича ныв
красное слово мича кыв
красный денёк мича лун; вый войталан лун
4) нар.-поэт. югыд
красное солнышко югыд шонді
◊ красный гриб бот. гӧрд гоб
◊ красный лес лыска вӧр
◊ красная рыба дона чери
◊ красная строка гӧрд визь
◊ красная цена медвылыс дон
◊ проходить красной нитью кузя тӧдчыны; яръюгыда тыдавны
◊ красная дичь нюрвывса медбур пӧтка
◊ ради красного словца мичаа шуӧм ради
◊ пустить красного петуха ӧзтыны мыйкӧ, сотны
несов.
1) без доп. синмӧ шыбитчыны, мичаа тыдавны, мичлунӧн торъявны, ас дорӧ кыскыны; югъявны, дзирдавны
на столе красовались цветы пызан вылын мичаа сулалісны дзоридзьяс
на макушке девочки красовался большой бант нывкалӧн юр чутын чурвидзис ыджыд бант
в саду красуются кисти рябин йӧрын синмӧ шыбитчӧны пелысь розъяс
2) вечмасьны, ышнясьны, ошйысьны, вежнясьны
красоваться на коне ышнясьны вӧв вылын
красоваться собою перед зеркалом вечмасьны асӧн – рӧмпӧштан водзын
ж.
1) мич, мичлун
красота зимнего утра тӧвся асывлӧн мич
он не отличается красотой сійӧ оз торъяв мичлунӧн
2) мн.ч. красоты мичаинъяс
красоты Севера Войвывса мичаинъяс
3) (в функции сказ.) прост. чуймӧдана мича
утро какое – красота! асылыс кутшӧм чуймӧдана мича!
ж. прост. мича ныв, лӧсьыд ныв
нареч. яръюгыда
красочно рассказать яръюгыда висьтавны
-ая, -ое
1) краска (в функции опр.)
красочное производство краска вӧчӧм
красочная банка краска банка
2) кан рӧма
красочные таблицы уна рӧма радзьяс
3) перен. яръюгыд, торъялан мича
красочные иллюстрации яръюгыд серпасъяс
красочный рассказ яръюгыд висьт
красочные танцы торъялан мича йӧктӧмъяс
несов. кого-что гусявны, гуны; гусясьны; вӧрӧдны, вӧрзьӧдны (йӧзлысь)
красть деньги сьӧм гусявны
красть что попало мый веськалӧ вӧрӧдны
несов. кыйксьӧдны, кань-кань (кунь-кань) мунны; кыньксьӧдны, каньявны; шыннявны
красться вдоль стены стен бердті кыйксьӧдны
красться на цыпочках к спящему узьысь дорӧ кок чунь йылын кыньксьӧдны
кто-то крадётся кодкӧ кунь-каньӧн локтӧ
употребляется лишь в составе выражений:
во сто крат, во много крат сё пӧв, уна пӧв
во сто крат лучше сё пӧв бурджык
м.
1) кратер, вулкан розь
2) Тӧлысь вылын кольчаа гӧра
-ая, -ое
дженьыд
краткое сообщение дженьыд юӧртӧм
краткий разговор дженьыд сёрни
краткий путь дженьыд туй
краткий отчёт дженьыд отчёт
краткая форма прилагательного кывбердлӧн дженьыд форма
нареч. дженьыда, дженьыдика; дженьдӧдӧмӧн
-ая, -ое
регыд кежлӧ, недыр кежлӧ; регыдъя, недырся; дженьыд, дженьыдик
кратковременные встречи регыд кежлӧ аддзысьлӧмъяс; регыд кежлӧ паныдасьлӧмъяс
кратковременный отдых дженьыдик шойччӧг
кратковременная связь недыр кежлӧ йитӧд
кратковременная остановка недыр кежлӧ сувтлӧм
-ая, -ое
1) дженьыд (регыд) кадся; дженьыд, дженьыдик
краткосрочный отпуск дженьыд отпуск
2) регыд (недыр) кежлӧ сетӧм
краткосрочная ссуда недыр кежлӧ сетӧм водзӧс
ж. дженьыдлун
для краткости дженьдӧдӧм могысь
ж.
1) мат. юксьӧм
2) пӧвсталун
-ая, -ое
мат.
1) (колястӧг) юксян
кратный корень колястӧг юксян вуж
2) (в функции сущ. кратное с.) колястӧг юксян числӧ
м.
1) помасьӧм, киссьӧм
крах банка банк киссьӧм
2) перен. пасьмунӧм
крах социализма социализмлӧн пасьмунӧм
потерпеть крах пасьмунны, киссьыны
крахмал
картофельный крахмал картупель пызь
рисовый крахмал рис крахмал