ж.
1. (птица) ава кӧгӧрчен
2. разг. ласк. шӱмбел (ӱдырамашым шыматен лӱмдымаш)
прил. пелганде, кандалге
◊ голубой песец кандалге тӱсан песец
ж. кӧгӧрчен пыжаш, кӧгӧрчен вӱта
прил.
1. (нагой) чара
голая шея чара шуй
2. (лишённый растительного покрова) чара
голая степь чара степь
3. (ничем не покрытый) яра
спать на голом полу яра кӱварвалне малаш
4. разг. (без примесей) яндар
голый спирт яндар спирт
5. перен. (данный без добавлений) яра
голые цифры яра цифр-влак
◊ брать (или взять) голыми руками яра кид дене налаш, оружий деч посна
гол как сокол йорло, яришка
с. поктылмаш, шыгыремдымаш
подвергаться гонениям шыгыремдалташ
ж.
1. разг. (спешка) поктымаш, вашкыктымаш
2. мн.ч. гонки спорт. ӱчашымаш, ӱчашен кудалыштмаш, таҥасымаш
велосипедные гонки велосипед дене ӱчашен кудалыштмаш
◊ гонка вооружений вооруженийым пеш шуко ыштен лукмаш
м. разг. кугешнымаш, шкем кугуэш ужмаш
человек с большим гонором шкенжым пеш чот кугуэш ужшо еҥ
прил. шун, шун дене ыштыме
гончарное производство шун ӱзгарым ыштымаш
гончарная посуда шун ате-шӧр (кӱмыж-совла)
прил.
1. покташ туныктымо
2. в знач.сущ. гончая ж. (собака) поктышо пий
несов. смотри: гнать 1, 2
◊ гонять лодыря (или собак) йогыланаш
ж.
1. курык
снежные горы лум курык-влак
2. (нагромождение) ора
гора книг книга ора
3. мн.ч. горы (горная страна) курыкла
жить в горах курыклаште илаш
◊ идти в гору кӱшкӧ кӱзаш; нӧлталалташ
гора с плеч свалилась каньылынак чучын колтыш
не за горами вашке, тораште огыл
стоять горой за кого-либо уло вий дене арален шогаш, чот шогаш
сулить золотые горы шӧртньӧ курыкым сӧраш, шуко пуаш сӧраш
пир горой пеш чот йӱмаш
надеяться на кого-либо как на каменную гору пеш чот ӱшанаш
нареч. ятырак, утларак
он гораздо выше брата тудо изаж деч ятырак кӱкшӧ
м. пӱгыр, сугыр
◊ гнуть горб тупым пӱгырташ
своим горбом шке вий дене
прил.
1. (с горбом) пӱгыр, сугыр
2. (изогнутый, с горбинкой) пӱгыр
горбатый нос пӱгыр нер
несов. что пӱгырташ, сугырташ
несов. пӱгырнаш, сугыргаш
ж. (хлеба) сукыр нер, кинде нер
несов.
1. кем-чем кугешнаш
гордиться успехами сеҥымаш дене кугешнаш
2. чем разг. (кичиться, быть высокомерным) кугешнылаш, кугешнен кошташ
ж.
1. кугешнымаш
2. (высокомерие) кугешнен коштмаш, кугешнылмаш
прил.
1. кугешныше
2. (высокомерный) кугешнен коштшо, кугешнылше
с.
1. ойго
большое горе кугу ойго
2. в знач.сказ. разг. ойго
горе тому, кто... ойго тудлан, кӧ...
◊ и горя мало йӱштат-шокшат огыл
несов. о ком-чём ойгыраш, колянаш
прил.
1. (обожжённый огнём или жаром) йӱлышӧ, когаргыше
2. (истлевший) ырыше
3. в знач.сущ. горелое с. йӱлышӧ, йӱлымӧ, когаргыше, когар, ырыше, ырыме
пахнет горелым йӱлымӧ пуш пура
м. и ж. разг. пиалдыме, эреак эҥгекыш логалше еҥ
несов.
1. йӱлаш
дрова хорошо горят пу сайын йӱла
2. (давать свет, пламя) йӱлаш
лампа горит лампе йӱла
3. (о больном) шокшешташ
4. (краснеть от прилива крови) чевергаш, йошкаргаш
щёки горят от мороза йӱштӧ дене шӱргӧ йошкарга
5. (блестеть) йӱлаш, йылгыжаш
его глаза горят от радости куанымыж дене тудын шинчаже йӱла
6. (гнить) ыраш
мокрое сено горит в стогах ночко шудо каванеш ыра
ж.
1. (горький вкус) кочо
2. перен. (горькое чувство) кочо ойго
в душе осталась горечь шӱмлан кочын чучеш
несов. что прост. кычкырен ойлаш, кычкыркалаш; логарвундаш дене мураш
с.
1. логар
дыхательное горло кукшылогар
2. (сосуда) аҥ
3. (устье) аҥ
горло реки эҥер аҥ
◊ кричать во всё горло уло йӱкын кычкыраш
по горло шӱй даҥыт
работы по горло паша шӱй даҥыт
я сыт по горло мый шер теммешке кочкынам; шер темын
пристать с ножом к горлу чарныде пижедылаш
взять за горло чот ишаш, чот пижаш
стать поперёк горла логареш шинчаш
ж. аҥ
горловина вулкана вулкан аҥ
с.
1. уменьш. от горло 1 изи логар
2. (сосуда) аҥ
горлышко бутылки кленча аҥ
м. муз. горн. пуч
заиграл горн пуч пуалтыш
м.
1. (животное) йос
2. (мех) йос коваште
прил.
1. курык, курыкысо
горная вершина курык вуй
2. (гористый) курыкан
горная страна курыкан эл
3. (добываемый из недр земли) курыкысо
горные породы курыкысо породо
4. (относящийся к разработке земных недр) горный
горная промышленность горный промышленность
м. ола
◊ ни к селу ни к городу амал деч посна
несов. что
1. обл. (огораживать) печаш, саварлаш
2. прост. (говорить вздор):
городить чепуху оккӱлым ойлышташ, кӱлдымашым ойлышташ
◊ огород городить кӱлдымӧ пашалан пижаш
прил. ола, оласе
городская улица ола урем
городское население оласе калык
горожáнин м., горожáнка ж.
олаште илыше еҥ, оласе еҥ