существовать
Марий калык тӱнямбалне кок тӱжем ий наре илана. Но садак чыла илыше, чоным налше илана, тӱзлана (В.К.)
1) вдохнуть жизнь, дать жизнь, родить
Алсола гыч Таюкым марлан налынат, йоча почеш йочам иландарен луктыт (Ю.Г.)
2) оживить, обновить
(Вӱдава), лыжга лай мардежым пуалын, йӱр пылым колтал овартен, шыма леве йӱрым шавалын, иландаре куатле вий ден (И.С.). Шке пӱжвӱд дене иландарыме мландым шке вӱр дене веле кертат утарен (В.К.)
обитать
Акрет калык курыкпомышто илен.
возродить, воскресить, превратить в обитаемое место
Тиде ялым илаҥдаш кӱлеш.
освоение (новых земель)
Сӧреман мландым илаҥдымаш. Петр I кугыжа тӱр мланде-влакым илаҥдымаште Российлан кугу суапым ыштен.
орган анат. (ММ)
Шӱм ‒ айдемын эн кӱлешан илдарманже.
живой
Иле пушеҥге. Иле воштыр. Иле укш. Помыжалте Ӱшӱт, Элнетат шуко ыш лий, кынеле ‒ тулгайык каваште иле сусыр семын коржеш (В.К.)
пиломатериал
Мемнан посёлкышто илевырням пӱчкедыме заводым почыныт.
жилище, место обитания; имение, поместье; поселение
Помещикын илемже.
влачить жизнь, существовать
Ял калык кызыт ила мо, илен толаша, да йӧра.
сырьё
Элна тӱрлӧ илесатулан моткоч поян. Ялозанлыкысе илесату.
живое существо
Мландымбалысе илеч-влак. Вӱдысӧ илеч-влак. Янлык-влакат вет илеч улыт, нунымат аралаш кӱлеш.
житель, обитатель; население
Ялысе илешке эре шагалем толеш. Марий Элын илешкыже миллионышкат ок шу.
существовать
Ялмарий-влак кызыт огыт иле, илешнат веле.
оживить, возродить
Ял илышым илештарыде, ончыкылык вудака лиеш. Куэраҥаш тӱҥалше мландым угыч илештараш тӱҥалаш кӱлеш (Куг.)
существо (живая особь)
Тыште ик илчыкат ок кой. Тӱняште могай гына илчык уке!
необитаемый
Илыдыме отро. Илыдыме вер.
обитатель
Чодыра илызе-влак шошо велеш тарваненыт.
место жительства
Илымвер деч посна пашаш огыт нал (Куг.). Илымверем ‒ Марий Эл.
жилая площадь
Пачерын илымгумдыкшо 70 квадрат метр.
жилое помещение
Шуко еҥын шке илыме верже кызытат уке.
бытьё, образ жизни; быт
Айдеме шамым илыш-касыш виктара. Илыш-касыш пӧрт.
1) жизненный, жизнеспособный
Илышашлык айдеме. Илышашлык вий. Илышашлык йӧн. Илышашлык курымемже ынде мынярак кодын, ала? Тый илышашлык йочам ыштенат.
2) жизненность, жизнеспособность
Паспортышто уке колыдымашлык. Уло: самырык, йӱлен илышашлык (В.К.)
жизнестойкость, живучесть
Мыйын кочамын илышвийже путырак кугу улмаш, маныт. Поро еҥ дене вашлийын мутланымаш шӱм-чоныш эре илышвийым ешарен.
жизнестойкий
Кугезе марий-влак тачысе деч утларак илышвийле лийыныт, манын шонат.
жизнеспособность
Тачысе марий-влак шке илышвийлыкыштым утларак арален кодышаш шумлык шоналтышаш улыт докан.
линия жизни, жизненная ориентация, жизненная позиция
Йырнык койыш айдеме ӱмырым чын илышвиктыш деч ӧрдыжкӧ савырен (Онч.)
жизнеописание
Шке шинча дене ужын серыме илышвозыш калык историйлан кӱлешан материал лийын кертеш (Пӱр.)
средство существования
Тенийысе саманыште калыкын илышвундыжо кугуак огыл.
ожить, наполниться жизнью
Шӱдыр-влакым у тылзе кӱта илышемын йоҥгалтше каваште (В.К.)
1) хроника жизни
Тӱнямбал илышйогын.
2) хронология
Республикын ӱмашсе илышйогынжым ончалат гын, ӧратат.
общество (ступень исторического развития человечества)
Тоштыйӱла илышйыжыҥ. Кулгучеман илышйыжыҥ. Феодал илышйыжыҥ. Социализм илышйыжыҥ. Коммунизм илышйыжыҥ. Классан илышйыжыҥ.
быт
мӧҥгысӧ илышкокла домашний быт
кызытсе илышкокла современный быт
У йӱла марий илышкоклашкат пурен.
таҥастаре: илыш-касыш
лета (прожитые годы), возраст
Ынде, изиак огыл илышкутым илен эртымек, тыге веле шонем (Пӱр.)
век жизненный (человека)
Кид Алдиярын лийын пеҥгыдырак веле, илышкутыш, ыштыш-кучыш толын воранен гына (В.К.)
социальный
илышкыл аралтыш социальная защита
илышкыл полыш социальная помощь
илышкыл тӧрсыр социальное неравенство
илышкыл вож социальное происхождение
илышкыл вияҥмаш социальное развитие
илышкыл йодыш социальный вопрос
илышкыл страховатлымаш социальное страхование
общественный уклад
Марий илышлончат вашталт толеш.
житейский, будничный; повседневность
Илышлык паша дене пӧрдам. Тудо тачысе илышлыкым тӱҥлан шотла.
жизненная позиция
П. Аристэ кажне марий шанчызын илышончалтышыжым чын могырыш савыралмаште келге кышам коден (Пӱр.)
благополучие
Илышпиалым тыланаш. Илышпиал эре пеленет лийже.
обиход
Сурт илышрадам. Илышрадамыш у пале пурен.
уклад жизни
Но сарлан верчын пужлыш илышрат (А.М.)
способ жизни
Нунын илыштептерышт йӧршеш весе.
небытие
Кум кече ончыч тудо «Мый илышукелыкыш каем» мурым возен (Куг.)
мировосприятие, миропонимание; жизненная позиция
Символ шке кӧргышкыжӧ илышумылымашым пуртен шогышаш (Онч.). Аван шонымашым, тошто илышумылымашым йӧршын кумыктен шуа (Онч.)
окружающий мир во всём его многообразии, окружающая действительность
Тачысе илышчынлык тугай, ондален ынышт кодо манын, эскерен веле шукто.
мироощущение
Шоҥгемме семын илышшижмаш вашталтеш.
закон жизни
Мом ыштет, айдеме илышшот тугай вет ‒ у койыш, у илышончалтыш пӱйым пудыртен пура (Пӱр.)
создание, творение, сущность
Пӱртӱс илян-шамыч (айдеме, вольык, кайыквусо, мӱкш, пушеҥге, саска, кинде, шийвундо) икте-весышт дене ваш-ваш кылдалтыныт (Онч.)
О сайте
Инструкция